অনিদ্ৰাৰ সমস্যা, বিৱৰণ, কাৰণ, লক্ষণ, ধৰণ, প্ৰাকৃতিক প্ৰতিকাৰ, জটিলতাবোৰ আৰু সঘনাই সোধা প্ৰশ্নবোৰ | Problem of Insomnia and its Treatment
পৰিচয় | Introduction
অনিদ্ৰা (Insomnia)-ক টোপনি যাবলৈ হোৱা অসুবিধা হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়, যি দৈনিক কাৰ্যত গুৰুত্বপূৰ্ণ কষ্ট বা দুৰ্বলতাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত আৰু টোপনিৰ বাবে পৰ্যাপ্ত সুযোগ থকা স্বত্বেও ভুক্তভুগীয়ে টোপনি যাব নোৱাৰে। প্ৰাথমিক যত্নত প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ বাবে টোপনিৰ সমস্যা হৈছে আটাইতকৈ সচৰাচৰ হোৱা অভিযোগ। এইবোৰ সামগ্ৰিক স্বাস্থ্যৰ স্থিতি হ্ৰাস আৰু দুৰ্বল স্বাস্থ্যৰ ধাৰণাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত আৰু ইয়াৰ ঋনাত্মক প্ৰভাৱ ব্যক্তিগত তথা সামাজিক জীৱনত পৰিব পাৰে।
জনসংখ্যা-আধাৰিত অধ্যয়নৰ পৰা এক সাধাৰণ সহমত বিকশিত হৈছে যে বিভিন্ন দেশৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা বিভিন্ন প্ৰাপ্তবয়স্ক নমুনাৰ প্ৰায় ৩০% অনিদ্ৰাৰ এক বা একাধিক লক্ষণ প্ৰতিবেদন কৰে, সেইবোৰ হৈছে- টোপনি যোৱাত অসুবিধা, টোপনি বজাই ৰখাত অসুবিধা, অতি সোনকালে সাৰ পোৱা, আৰু কিছুমান ক্ষেত্ৰত, সাৰ পোৱাৰ পাছত আকৌ টোপনি যাব নোৱাৰা বা নিম্ন মানদণ্ডৰ টোপনি আদি অনিদ্ৰাৰ সমস্যাৰ সাধাৰণ লক্ষণ।
অনিদ্ৰাৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ প্ৰতিকাৰ
সাধাৰণ জনসংখ্যাৰ ১০% ৰ পৰা ১৫% লোকৰ মাজত অনিদ্ৰা প্ৰচলিত। যদিও ই সকলো বয়সৰ গোটক প্ৰভাৱিত কৰে, ই ৰজোনিবৃত্তিৰ আগৰ আৰু পিছৰ পৰিৱৰ্তনৰ সন্মুখিন হোৱা মহিলা আৰু বয়সস্থ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ ক্ষেত্ৰত অধিক প্ৰচলিত। মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত, ঋতুস্ৰাৱ আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ সৈতে অনিদ্ৰা অধিক সম্পৰ্কিত আৰু প্ৰচলিত।
আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত অনিদ্ৰাৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত অন্যান্য তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
Read Also: অশোকৰ স্বাস্থ্য উপকাৰিতা | Health Benefits of Ashoka
অনিদ্ৰাৰ সমস্যা কাৰণ | Causes of Insomnia Problem
যিসকল ব্যক্তিৰ চাপপূৰ্ণ পৰিস্থিতিৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ অসুবিধা হয় বা যিসকলে অভ্যাসগত পোহৰৰ স্লিপাৰ বুলি প্ৰতিবেদন কৰে তেওঁলোকৰ দীৰ্ঘম্যাদী অনিদ্ৰা হোৱাৰ প্ৰৱণতা বৃদ্ধি হয়। অনিদ্ৰা আৰু মানসিক ৰোগ যেনে- হতাশা, উদ্বেগ, আৰু আঘাতৰ পিছত মানসিক চাপৰ বিকাৰৰ মাজত উচ্চ হাৰৰ সম্পৰ্ক আছে।
কোমৰ্বিড চিকিৎসীয় সমস্যা যেনে- অস্থিৰ ভৰিৰ লক্ষণ, দীৰ্ঘম্যাদী বিষ, গেষ্ট্ৰোইচোফেজিয়েল ৰিফ্লাক্স ৰোগ (GIRD- Gastrointestinal Reflux Disease), শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যা, আৰু স্থিৰতা দীৰ্ঘম্যাদী অনিদ্ৰাৰ আশংকাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
শৈশৱকালত বিকাশৰ সমস্যা, উদাহৰণ স্বৰূপে- পৃথকীকৰণৰ উদ্বেগে শিশু এটাক টোপনিৰ সমস্যা বিকশিত কৰিব পাৰে।
কিছুমান ব্যক্তিত্বৰ বিশেষত্ব যেনে- নিখুঁততাবাদ, উচ্চাকাংক্ষা, নিউৰোটিচিজম, নিম্ন বহিৰ্মুখীতা আৰু হতাশা আৰু চিন্তাৰ প্ৰতি সংবেদনশীলতা থকা লোকসকলৰ সময়ৰ সৈতে অনিদ্ৰা হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক।
মনোসামাজিক চাপ থকা ব্যক্তি যেনে- ব্যাহত পাৰিবাৰিক জীৱন, বিবাহ বিচ্ছেদ, পত্নীৰ মৃত্যু, আৰু সুৰা বা নিচাযুক্ত দ্ৰব্যৰ অপব্যৱহাৰ ৰ দৰে মনোসামাজিক চাপ থকা ব্যক্তিৰ ক্ষেত্ৰতো অনিদ্ৰা অধিক দেখা যায়।
অনিদ্ৰাৰ ধৰণ | Types of Insomnia
নিদ্ৰা বিকাৰৰ আন্তৰ্জাতিক শ্ৰেণীবিভাজনৰ তৃতীয় সংস্কৰণ অনুসৰি, অনিদ্ৰাক এনেদৰে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হৈছে:
১) দীৰ্ঘম্যাদী অনিদ্ৰা বিকাৰ: টোপনিৰ ব্যাঘাত সপ্তাহত কমেও তিনিবাৰ হয় আৰু যোৱা ৩ মাহ ধৰি টোপনিৰ অনুপস্থিতি লক্ষ্য কৰা যায়।
২) হ্ৰস্বম্যাদী অনিদ্ৰা বিকাৰ: টোপনিৰ ব্যাঘাত ৩ মাহৰ অধিক সময় ধৰি থাকে।
৩) অন্যান্য অনিদ্ৰা বিকাৰ: ই হৈছে টোপনি আৰম্ভ কৰা বা বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত দীৰ্ঘম্যাদী অনিদ্ৰা বা হ্ৰস্বম্যাদী অনিদ্ৰা বিকাৰৰ চৰ্ত পূৰণ নকৰা অথবা এই দুয়োটাতকৈ পৃথক লক্ষণ দেখুৱা প্ৰকাৰ।
অনিদ্ৰাৰ লক্ষণ | Symptoms of Insomnia
নিদ্ৰা বিকাৰ বা অনিদ্ৰাৰ ফলত এজন ব্যক্তিয়ে নিম্নলিখিত সমস্যাবোৰৰ সন্মিখিন হʼব পাৰে –
- ৰাতি টোপনি যোৱাত অসুবিধা
- ৰাতি সাৰ পোৱা
- অতি সোনকালে সাৰ পোৱা
- নিশাটো টোপনি যোৱাৰ পিছত ভালদৰে বিশ্ৰাম অনুভৱ নকৰা
- দিনৰ ভাগৰ বা টোপনি যোৱা
- বিৰক্তি, হতাশা বা উদ্বেগ
- মনোযোগ দিয়া, কামত মনোযোগ দিয়া বা মনত ৰখাত অসুবিধা
- বৰ্ধিত ত্ৰুটি বা দুৰ্ঘটনা
- টোপনিৰ বিষয়ে চলি থকা চিন্তা
অনিদ্ৰাৰ প্ৰাকৃতিক উপায় | Natural Remedies for Insomnia
অনিদ্ৰাৰ সমস্যা দূৰ কৰিবলৈ আপোনি তলত উল্লেখ কৰা উপায়বোৰ কৰি চাব পাৰে –
১) মেলাটোনিন:
মেলাটোনিন হৈছে এক প্ৰাকৃতিকভাৱে উৎপন্ন হোৱা হৰমন যি মস্তিষ্কত টোপনি-জাগ্ৰত চক্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। ৰাতি পোহৰৰ সংস্পৰ্শ হ্ৰাস হ’লে ই চেৰোটনিনৰ পৰা উৎপন্ন হয়। ইয়াক এনে পৰিস্থিতিত ব্যৱহাৰ কৰা হয় য’ত নিশা মেলাটোনিনৰ নিম্ন স্তৰৰ বাবে টোপনি বিকাৰ হয় যেনে- বয়স বৃদ্ধি, প্ৰভাৱাত্মক বিকাৰ (যেনে হতাশা), বিলম্বিত টোপনি-পৰ্যায়ৰ বিকাৰ, বা জেট লেগ। মেলাটোনিন পৰিপূৰকে অনিদ্ৰাৰ সমস্যা থকা বয়সস্থ প্ৰাপ্তবয়স্কলোকৰ টোপনিৰ মানদণ্ড আৰু ৰাতিপুৱাৰ সতৰ্কতা উন্নত কৰিব পাৰে।
২) লাইট থেৰাপী:
টোপনি চিকিৎসা পৰিকল্পনাৰ অংশ হিচাপে লাইট থেৰাপী ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কেতিয়া শুবলৈ যাব লাগে আৰু কেতিয়া সাৰ পাব লাগে সেই বিষয়ে শৰীৰক নিৰ্দেশ দিয়াত পোহৰে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। পোহৰৰ সংস্পৰ্শত অহাৰ পাছত শৰীৰত মেলাটোনিন উৎপাদন বৃদ্ধি পায় যিয়ে এই টোপনিৰ প্ৰক্ৰিয়াক নিয়ন্ত্ৰন কৰে।
লাইট থেৰাপীৰ বাবে ৰাতিপুৱা ৩০ মিনিটৰ বাবে বাহিৰত খোজ কাঢ়িব পাৰে। আনহাতে, যদি আপুনি মন কৰে যে ৰাতিপুৱা অতি সোনকালে সাৰ পাইছে বা উন্নত টোপনি-পৰ্যায়ৰ লক্ষণ আছে, আপোনাক হয়তো দুপৰীয়া অধিক পোহৰৰ প্ৰয়োজন হৈছে। আপোনি আবেলি দুইৰ পৰা তিনি ঘণ্টাৰ বাবে বাহিৰত খোজ কাঢ়িবলৈ বা লাইট থেৰাপী লোৱাৰ চেষ্টা কৰিব পাৰে।
৩) ধ্যান:
নিয়মীয়া ধ্যানৰ অভ্যাসে উশাহ-নিশাহ ক্ৰিয়া লেহেম কৰি আৰু চাপ হৰমনৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰি টোপনি বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। ধ্যান হৈছে এক কৌশল য’ত সজাগতা বৃদ্ধি, শৰীৰ শিথিল কৰা, আৰু মন শান্ত কৰাৰ বাবে মনোযোগৰ বস্তু এটাৰ প্ৰতি সচেতনভাৱে ধ্যান দিয়া হয়। যেনে- দীঘলীয়া উশাহ লোৱা বা শব্দৰ প্ৰতি মনোযোগ দিয়া আদি।
৪) যোগা:
ভাৰতীয় দৰ্শনত যোগাক মন, শৰীৰ আৰু আত্মাৰ মিলন বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে। যোগায়ে মন-মগজুক শান্ত কৰে আৰু মানসিক চাপৰ পৰা হোৱা নিদ্ৰা বিকাৰ দূৰ কৰাৰ ক্ষমতা বহন কৰে। ২০১৭ চনৰ এক সমীক্ষা অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে যোগায়ে অনিদ্ৰাৰ লক্ষণবোৰৰ পৰা সকাহ দিব পাৰে।
Read Also: সূৰ্য নমস্কাৰ আসনত মানৱ শৰীৰত লাভালাভ আৰু সাৱধানতা
৫) সম্মোহন:
সম্মোহন হৈছে এনে এক স্থিতি য’ত এজন ব্যক্তি অধিক মনোনিৱেশ, সচেতন আৰু পৰামৰ্শৰ বাবে মুক্ত। সম্মোহনে শৰীৰত শাৰীৰিক পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে যেনে- হৃদস্পন্দনৰ হাৰ হ্ৰাস, ৰক্তচাপ, আৰু আলফা তৰংগ মস্তিষ্কৰ আৰ্হি, ধ্যান আৰু অন্যান্য প্ৰকাৰৰ গভীৰ শিথিলতাৰ দৰে। সেয়ে, সম্মোহনে আপোনাক টোপনি যোৱাত সহায় কৰিব পাৰে।
৬) আকুপাংচাৰ:
আকুপাংচাৰ আৰু একুপ্ৰেচাৰে অনিদ্ৰাত সহায় কৰিব পাৰে। অধ্যয়নবোৰে কিছুমান প্ৰমাণ দেখুৱাইছে যে একুপ্ৰেচাৰে অনিদ্ৰাত সহায় কৰিব পাৰে, আৰু আকুপাংচাৰৰ কাৰ্যকৰীতাৰ বাবে মিশ্ৰিত প্ৰমাণ দেখুৱাইছে।
৭) সুগন্ধি তেল বা ধূপ:
শুৱাৰ আগতে কোঠাটোত ধূপ এডাল বা সুগন্ধি তেলৰ কেইটোপাল শিতানৰ চাৰিওফালে চিটিয়াই দিব পাৰে। ই আপোনাৰ মন-মগজুক শান্ত কৰি টোপনি যোৱাত সহায় কৰিব।
৮) কেফেইনযুক্ত দ্ৰৱ্য ত্যাগ কৰক:
কেফেইনে টোপনিৰ ওপৰত স্পষ্টভাৱে প্ৰভাৱ পেলায়। ইয়াৰ ফলত অনিদ্ৰা আৰু অস্থিৰতা সৃষ্টি হয়।
Read Also: কেফেইন (Caffeine) – স্বাস্থ্যৰ বাবে উপকাৰিতা, সুৰক্ষা আৰু পাৰ্শ্বক্ৰিয়া
৯) চেনিৰ পৰিমাণ হ্ৰাস কৰক:
অত্যাধিক চেনিযুক্ত খাদ্য সেৱন কৰিলে তেজত শৰ্কৰাৰ পৰিমান অসন্তুলিত হয়। যাৰ ফলত টোপনিৰ বিকাৰ সৃষ্টি হʼব পাৰে। বিশেষকৈ যদি মাজনিশা আপোনাৰ ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ হঠাতে কমি আহে টোপনি বিঘ্নিত হʼব পাৰে।
১০) কিছুমান খাদ্য:
শৰীৰত ট্ৰিপ্টোফেনৰ ৰূপান্তৰক প্ৰেৰিত কৰা খাদ্য খাওঁক। ট্ৰিপ্টোফেন হৈছে এক প্ৰাকৃতিকভাৱে উৎপন্ন হোৱা এমিনো এচিড যি চেৰোটনিনৰ পূৰ্বসূৰী, যাক তাৰ পিছত মেলাটোনিনলৈ ৰূপান্তৰ কৰা হয়। ইয়াৰ বাবে আপোনি কাৰ্বোহাইড্ৰেট আৰু ভিটামিন বি-৬ সমৃদ্ধ খাদ্য খাব পাৰে।
কিন্তু মনত ৰাখিব, যদিও এল-ট্ৰিপ্টোফেন (L-tryptophan)-ৰ পৰিপূৰক বজাৰত কিনিবলৈ উপলব্ধত তথাপি ডাক্তৰৰ পৰামৰ্শ অবিহনে ইয়াক লোৱাটো শৰীৰৰ পক্ষে বিপদজনক হʼব পাৰে, কিয়নো ই EMS (Eosinophilia-myalgia Syndrome)-ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
১১) মেগনেছিয়াম সমৃদ্ধ খাদ্য খাওঁক:
মেগনেছিয়াম হৈছে এক প্ৰাকৃতিক নিৰাময়কাৰী, আৰু কিছুমান গৱেষণাই দেখুৱায় যে ইয়াৰ পৰিপূৰকে অনিদ্ৰাত সহায় কৰিব পাৰে। মেগনেছিয়ামৰ অভাৱৰ ফলত টোপনি যোৱাত অসুবিধা, কোষ্ঠকাঠিন্য, পেশীৰ কম্পন বা বিষ আৰু অন্যান্য সমস্যা হ’ব পাৰে।
বাদাম, ডাৰ্ক চʼকʼলেট, বুট, মটৰ, সম্পূৰ্ণ শস্যৰ খাদ্য, পনীৰ, এভোকাডো, কিছুমান চৰ্বিযুক্ত মাছ, কল, সেউজীয়া শাক-পাচলি আদিত প্ৰচুৰ পৰিমাণে মেগনেছিয়াম পোৱা যায়। আপোনি মেগনেছিয়ামৰ পৰিপূৰকো গ্ৰহণ কৰিব পাৰে।
১২) নেমু ৰম (Lemon Balm):
নেমু ৰম হৈছে এক চাহ আৰু ভেষজ পৰিপূৰক যাক উদ্বেগ উপশম কৰা আৰু স্নায়ুবোৰ শান্ত কৰা বুলি কোৱা হয়। ই অনিদ্ৰাৰ সমস্যাটো সহায়ক হʼব পাৰে।
ঘৰুৱা তথা প্ৰাকৃতিক উপায়বোৰ সহায়ক নহʼলে আপোনি ইয়াৰ বাবে বিশেষজ্ঞৰ কাষ চাপিব লাগে।
অনিদ্ৰাৰ জটিলতা | Complications of Insomnia
অনিদ্ৰা আপোনাৰ মনৰ লগতে শাৰীৰিক স্থিতিৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পেলোৱা এক কাৰক বা সমস্যা। নিদ্ৰা বিকাৰত ভোগা লোকে এনেধৰণৰ সমস্যাবোৰৰ সন্মুখিন হʼব পাৰে –
- চাকৰি বা বিদ্যালয়ত কৰ্ম প্ৰদৰ্শনত অসুবিধা
- গাড়ী চলোৱাৰ সময়ত প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সময় হ্ৰাস হোৱা আৰু দুৰ্ঘটনাৰ অধিক বিপদাংশা
- মানসিক স্বাস্থ্যৰ বিকাৰ, যেনে- হতাশা, উদ্বেগ বিকাৰ বা পদাৰ্থৰ অপব্যৱহাৰ
- দীৰ্ঘম্যাদী ৰোগ বা স্থিতিৰ বিপদাংশা আৰু তীব্ৰতা বৃদ্ধি, যেনে উচ্চ ৰক্তচাপ আৰু হৃদৰোগ
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক অনিদ্ৰাৰ সমস্যা আৰু জড়িত তথ্যৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। এই তথ্যবোৰ কেৱল আপোনাৰ জ্ঞানাৰ্থেহে জনোৱা হʼল। আশা কৰো এই তথ্যবোৰে আপোনাক উপকৃত কৰিব।
Sources: NCBI
FAQ
১) অনিদ্ৰাৰ সমস্যা বা নিদ্ৰা বিকাৰ কি হয়?
উঃ- অনিদ্ৰা হৈছে এক টোপনিৰ বিকাৰ যি টোপনি যোৱাত যিকোনো অসুবিধা বুজায়, যাৰ ভিতৰত আছে টোপনি যোৱা, টোপনি বজাই ৰখা, টোপনি যোৱাৰ সুযোগ থাকিলেও টোপনি যোৱাত অসুবিধা, সোনকালে সাৰ পোৱা, এবাৰ সাৰ পোৱাৰ পাছত আকৌ টোপনি যাব নোৱাৰা আদি।
২) মহিলা সকলে পুৰুষৰ তুলনাত বেছিকৈ অনিদ্ৰাত ভোগে নেকি?
উঃ- হয়, পুৰুষৰ তুলনাত মহিলাসকল অনিদ্ৰাৰ সমস্যাত অধিক ভোগে। ইয়াৰ বাবে হৰমনবোৰ দায়ী হʼব পাৰে। ঋতুস্ৰাৱ আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত মহিলাসকলে অনুভৱ কৰা হৰমনৰ পৰিৱৰ্তনে তেওঁলোকৰ টোপনিত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। এনে অৱস্থাত মহিলাসকলৰ প্ৰায়ে গৰম ফ্লেছ আৰু নিশাঘাম হয় যিয়ে টোপনিত ব্যাঘাত জন্মায়।
গৰ্ভধাৰণৰ সময়তো মহিলা সকলে এই সমস্যাত ভুগীব পাৰে। পৰিৱৰ্তনবোৰ হৰ্মোনেল, আৱেগিক আৰু শাৰীৰিক। মহিলাসকলৰ চিকিৎসাজনিত স্থিতি বিকশিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক যিয়ে হতাশা, উদ্বেগ, ফাইব্ৰোমায়েলজিয়া, আৰু টোপনিৰ বিকাৰ সৃষ্টি কৰে।
৩) জীৱনজোৰা অনিদ্ৰাৰ চিকিৎসা নামটো কি?
উঃ- জীৱনজোৰা অনিদ্ৰাৰ চিকিৎসা নামটো হৈছে- ইডিঅʼপেথিক ইনচʼম্নিয়া (Idiopathic Insomnia)।
৪) অনিদ্ৰাৰ সমস্যাৰ বাবে কোন ডাক্তৰক দেখাব লাগে?
উঃ- যদি আপোনি টোপনি বিকাৰত ভুগীছে তেন্তে আপোনি আপোনাৰ পাৰিবাৰিক চিকিৎসকৰ কাষ চাপক। আপোনাৰ শাৰীৰিক পৰিস্থিতি আৰু এই সমস্যাৰ আঁৰৰ কাৰকৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তেওঁ আপোনাক পৰৱৰ্তী চিকিৎসাৰ পৰামৰ্শ দিব। শিশুৰ ক্ষেত্ৰত কোনো শিশু ৰোগ বিশেষজ্ঞৰ কাষ চপাটো উচিত।
৫) টোপনিৰ বিকাৰ আৰোগ্য হʼব পাৰে নে?উঃ- অনিদ্ৰাৰ সমস্যা বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত ৰোগীয়ে টোপনি বিশেষজ্ঞ, প্ৰেছক্ৰিপশ্বন বা ঔষধৰ বড়িৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰাকৈ নিজে কৰিব পৰা পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা সমাধান কৰিব পাৰে।
Writer: Aparna Singha