মটৰৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ আৰু পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Benefits, Uses and Side Effects of Pea
পৰিদৰ্শন:
দৈনন্দিন খাদ্য সামগ্ৰীৰ অন্তৰ্ভূক্ত হোৱা এক স্বাস্থ্য লাভকাৰী বীজীয় পাচলি হৈছে মটৰ (Pea)। শাক-পাচলিৰ গুণা-গুণৰ বিষয়ে কোনো সন্দেহ নাই। বিভিন্ন ভিটামিন, খনিজ উপাদান তথা অন্যান্য পুষ্টিকৰ উপাদানেৰে ভৰপূৰ এই শাক-পাচলিবোৰে বিভিন্ন শাৰীৰিক সমস্যা বা ৰোগ দূৰত ৰখাত সহায় কৰে।
মটৰ হৈছে ‘Fabaceae’ উদ্ভিদ পৰিয়ালৰ এক মাহজাতীয় বাৰ্ষিক ভেষজ। ইয়াৰ খোৱা বীজ আৰু বীজৰ পডৰ বাবে উৎপাদন কৰা হয়। মটৰ উদ্ভিদজোপা জোপোহা হয় আৰু ই বগাই যায়। ইয়াৰ কাণ্ডবোৰ ক্ষীণ আৰু টেণ্ড্ৰিলৰ যোগেদি চাবষ্ট্ৰেটৰ সৈতে সংলগ্ন হৈ থাকে। মটৰ গছৰ প্ৰতিটো পাতত ১-৩ যোৰ ডিম্বাকৃতিৰ পত্ৰিকা থাকে আৰু এইবোৰৰ দৈৰ্ঘ্য ১-৬ চেমি হ’ব পাৰে। উদ্ভিদে বগা, ৰঙা বা বেঙুনীয়া ফুল আৰু ফুলি থকা বা সংকুচিত সেউজীয়া বীজৰ পড প্ৰস্তুত কৰে যি পোন বা বেকা হ’ব পাৰে। মটৰ গুটি সোমাই থকা পডবোৰৰ আকাৰ ৪-১৫ চেমি দীঘল আৰু ১.৫-২.৫ চেমি বহল হ’ব পাৰে। প্ৰতিটো পডত ২ ৰ পৰা ১০ টা বীজ বা মটৰ থাকে। মটৰ উদ্ভিদ কেৱল এটা বৰ্ধিত ঋতুত জীয়াই থাকে আৰু ইয়াৰ উচ্চতা ৩০-১৫০ চেমি হ’ব পাৰে। মটৰক ‘বাগিচাৰ মটৰ’, ‘ইংৰাজী মটৰ’ বা ‘সেউজীয়া মটৰ’ বুলিও কোৱা হয় আৰু সম্ভৱতঃ দক্ষিণ-পশ্চিম এছিয়াৰ পৰা উৎপন্ন হয়।
মটৰৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ
মটৰ হৈছে শীতল ঋতুৰ শস্য আৰু গ্ৰীষ্মকালৰ উচ্চ তাপমাত্ৰা পৰিহাৰ কৰিবলৈ বসন্তৰ আৰম্ভণিতে বা গ্ৰীষ্মকালৰ শেষৰ ফালে খেতি কৰা হয়। মটৰ ১৫-২৪°চেলচিয়াছ (৬০-৭৫°ফাৰেনহাইট)ৰ ভিতৰৰ উষ্ণতাত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ভাৱে বৃদ্ধি হয় আৰু হিমৰ প্ৰতি সহনশীল হয় -৬.৫°চেলচিয়াছ (২০°ফাৰেনহাইট) যদিও সেইবোৰ সাধাৰণতে বসন্ত হিমৰ প্ৰতি কম সংবেদনশীল। মটৰ উদ্ভিদ জৈৱিক উপাদান সমৃদ্ধ মাটিত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ভাৱে বৃদ্ধি হ’ব আৰু ৫.৫ ৰ পৰা ৭ ৰ ভিতৰত আৰ্দ্ৰতা থাকে। মটৰক ভালদৰে নিষ্কাশিত ওখ মাটি ৰোপণ কৰিব লাগে কিয়নো ইহঁতে অত্যাধিক আৰ্দ্ৰতা সহ্য নকৰে। মটৰে সম্পূৰ্ণ সূৰ্যৰ পোহৰত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ বৃদ্ধি প্ৰদৰ্শন কৰে যদিও ইয়াক আংশিকভাৱে ছাঁৰ প্ৰয়োজন হয়। মাটি কাৰ্যকৰী হোৱাৰ লগে লগে বীজ সিঁচিব লাগে আৰু ইয়াৰ তাপমাত্ৰা ৪.৪°চে.চি. বা প্ৰথম হিম তাৰিখৰ ৮-১০ সপ্তাহ আগতে গ্ৰীষ্মকালৰ শেষৰ ফালে বসন্তকালত বাগিচাত পোনপটীয়াকৈ বীজ দিব লাগে।
আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত এনে এক পুষ্টিকৰ পাচলি তথা ফল মটৰৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ আৰু সাম্ভাৱ্য পাৰ্শ্বক্ৰিয়াৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
Read Also: নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of White Mulberry
মটৰৰ বিভিন্ন আঞ্চলিক নাম | Different Regional Names of Pea
- ইংৰাজী : Green Pea, Pea
- হিন্দী : Muttar
- মাৰাঠী : Matar
- কান্নাড়া : Batani
- তেলেগু : Bhatani
- তামিল : Pattani
- বাংলা : Bara Matar
- মালায়ালাম : Pacha Pattani
- ওড়িয়া : Matara
- পঞ্জাৱী : Matar
ভাৰতত সেউজীয়া মটৰৰ বাণিজ্যিক-হাইব্ৰিড প্ৰকাৰ হৈছে:- Early Bejar, আৰ্কেট (Arket), জৱাহৰ (Jawahar) আৰু বোনভিলা (Bonevilla)।
মটৰৰ জীৱ-বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণী বিভাজন | Scientific Classification of Pea
- ৰাজ্য (Kingdom) : Plantae
- শ্ৰেণী (Clade) : Tracheophytes
- শ্ৰেণী (Clade) : Angiosperms
- শ্ৰেণী (Clade) : Eudicots
- শ্ৰেণী (Clade) : Rosids
- বৰ্গ (Order) : Fabales
- পৰিয়াল (Family) : Fabaceae
- জাতি (Genus) : Pisum
- প্ৰজাতি (Species) : P. sativum
- বৈজ্ঞানিক নাম(Scientific name): Pisum Sativum
মটৰৰ পুষ্টিকৰ উপাদান | Nutritious Substances of Pea
প্ৰতি ১০০ গ্ৰাম মটৰৰ পুষ্টিৰ মূল্য তলত উল্লেখ কৰা হʼল –
- শক্তি (Energy) : ৩৩৯ কেলৰি
- কাৰ্বোহাইড্ৰেট (Carbohydrate) : ১৪.৪৫ গ্ৰাম
- চেনি (Sugar) : ৫.৬৭ গ্ৰাম
- আঁহ (Fiber) : ৫.১ গ্ৰাম
- চৰ্বি (Fat) : ০.৪ গ্ৰাম
- প্ৰটিন (Protein) : ৫.৪২ গ্ৰাম
- ভিটামিন (Vitamins)
- ভিটামিন এ : ৩৮ মাইক্ৰʼগ্ৰাম
- বিটা-কেৰটিন : ৪৪৯ মাইক্ৰʼগ্ৰাম
- Lutein Zeazanthin : ২৪৭৭ মাইক্ৰʼগ্ৰাম
- থিয়ামিন (Thiamine/B1) : ০.২৬৬ মিলিগ্ৰাম
- ৰিবʼফ্লেভিন (Riboflavin) : ০.১৩২ মিলিগ্ৰাম
- নিয়াচিন (Niacin/b3) : ২.০৯ মিলিগ্ৰাম
- ভিটামিন বি-৬ (Vitamin B6) : ০.১৯৬ মিলিগ্ৰাম
- ফলেট (Folate) : ৬৫ মাইক্ৰʼগ্ৰাম
- ভিটামিন চি (Vitamin C) : ৪০ মিলিগ্ৰাম
- ভিটামিন ই (Vitamin E) : ০.১৩ মিলিগ্ৰাম
- ভিটামিন কে (Vitamin K) : ২৪.৮ মাইক্ৰʼগ্ৰাম
- খনিজ উপাদান (Minerals)
- কেলচিয়াম (Calcium) : ২৫ মিলিগ্ৰাম
- লো (Iron) : ১.৪৭ মিলিগ্ৰাম
- মেগনেছিয়াম (Magnesium) : ৩৩ মিলিগ্ৰাম
- মেংগানিজ (Manganese) : ০.৪১ মিলিগ্ৰাম
- ফচফৰাছ (Phosphorus) : ১০৮ মিলিগ্ৰাম
- পটেচিয়াম (Potassium) : ২৪৪ মিলিগ্ৰাম
- ছডিয়াম (Sodium) : ৫ মিলিগ্ৰাম
- জিংক (Zinc) : ১.২৪ মিলিগ্ৰাম
মটৰৰ উপকাৰিতা | Benefits of Pea
মটৰৰ স্বাস্থ্যজনিত উপকাৰিতা তলত উল্লেখ কৰা হʼল –
১) হজমী প্ৰক্ৰিয়াত সহায় কৰে (Aids Digestion):
মটৰে আপোনাৰ হজমী প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে আশ্চৰ্যকৰ কাম কৰিব পাৰে। ইয়াত থকা উচ্চ আঁহৰ পৰিমাণে ভাল পাচন স্বাস্থ্য বজাই ৰখাত সহায় কৰে। আঁহে শৌচত নিষ্কাশনৰ প্ৰক্ৰিয়া সুস্থ কৰি ৰাখে যাৰ ফলত অন্ত্ৰৰ নিয়মীয়াতা আৰু সন্তুলন স্থিৰ হৈ থাকে।
২) লোৰ এক ভাল উৎস (Good source of Iron):
মটৰ হৈছে লোৰ এক ভাল উৎস। লোৰ অভাৱে শৰীৰত ৰক্তহীনতাৰ মুখ্য কাৰণ হিচাপে দেখা দিয়ে। যদি আপোনি লোৰ অভাৱজনিত ৰোগত ভুগিছে তেন্তে আপোনাৰ শৰীৰে পৰ্যাপ্ত স্বাস্থ্যকৰ অক্সিজেন বহনকাৰী লোহিত ৰক্ত কণিকা প্ৰস্তুত কৰাত অসুবিধাৰ সন্মুখিন হʼব। যাৰ ফলত হিমোগ্লোবিনৰ অভাৱ হʼব পাৰে। আইৰণে অৱসাদৰ সৈতে যুঁজ দিয়ে আৰু শৰীৰত শক্তি প্ৰদান কৰে।
৩) চকুৰ বাবে ভাল (Good for Eyes):
মটৰবোৰ কেৰোটিনইড ৰঞ্জক লুটিনেৰে ভৰপূৰ হয়। লুটিন (Lutein)য়ে বৰ্ধিত বয়সত চকুত ছানি পৰা আৰু মেকুলাৰ অৱক্ষয় বা দৃষ্টিশক্তি হ্ৰাস হোৱাৰ আশংকা হ্ৰাস কৰে বুলি জনা যায়। মটৰে দৃষ্টিশক্তি বৃদ্ধি কৰাতো প্ৰভাৱশালী হʼব পাৰে বুলি কোৱা হয়।
৪) ৰোগ প্ৰতিৰোধক শক্তি বৃদ্ধি কৰে (Boosts Immunity):
মটৰ ভিটামিন চি সমৃদ্ধ, যিয়ে ইয়াক সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা নিৰ্মাণ খাদ্যৰ ভিতৰত এক অন্যতম কৰি তুলে। মটৰ, বিশেষকৈ মটৰৰ গুটিবোৰত ফাইটোএলেক্সিন (Phytoalexin) নামৰ এক এণ্টিঅক্সিডেণ্ট থাকে যিয়ে এইচ.পাইলʼৰী (H.Pylori) ক বাধা দিব পাৰে। এইচ.পাইলʼৰী হৈছে পাকস্থলী আৰু ডুওডেনেল(duodenal) আলচাৰ আৰু পাকস্থলীৰ কৰ্কট ৰোগ সৃষ্টি কৰা বেক্টেৰিয়া।
৫) হৃদযন্ত্ৰৰ বাবে ভাল (Good for Heart):
মটৰত থকা অদ্ৰৱণীয় আঁহ (Insoluble Fiber) ৰ পৰিমাণে হৃদৰোগ আৰু ষ্ট্ৰোকৰ আশংকা হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে। ইয়াৰ উপৰিও, মটৰে শৰীৰত ৰক্ত শৰ্কৰাৰ সুস্থ স্তৰ বজাই ৰখাত সহযোগ কৰে।
৬) ছালৰ বাবে ভাল (Good for skin):
মটৰৰ উপকাৰিতা ছালৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায়। ই ভিটামিন চি-ৰ এক ভাল উৎস, যিয়ে কʼলাজেন (Collagen) উৎপাদনত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। কʼলাজেনে ছালক মিহি আৰু উজ্জ্বল কৰি ৰখাত সহায় কৰে। তাৰোপৰি ভিটামিন চি-য়ে ছালৰ কোষবোৰক মুক্ত ৰেডিকেলৰ পৰা সুৰক্ষিত ৰাখে। মটৰত থকা এণ্টিঅক্সিডেণ্টবোৰে মুক্ত ৰেডিকেলৰ দ্বাৰা হোৱা অক্সিডেটিভ ক্ষতিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰে। এই এণ্টিঅক্সিডেণ্টবোৰ হʼল- ফ্লেভোনইড (Flavonoid), কেটেচিন (Catechin), এপিকাটেচিন (Epicatechin), কেৰোটিনইড (Carotenoid) আৰু আলফা কেৰোটিন (Alpha Carotene) আদিয়ে বাৰ্ধক্যৰ লক্ষণবোৰো প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰে।
৭) ওজন হ্ৰাস কৰে (Helps in weight loss):
মটৰত প্ৰচুৰ পৰিমাণে আঁহ থাকে আৰু ইয়াত চৰ্বি আৰু কেলৰিৰ পৰিমাণ বহুত কম থাকে। আঁহে ওজন হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে। সেয়ে, আপোনি যদি ওজন কমাবলৈ চেষ্টা কৰি আছে তেন্তে আপোনি দৈনন্দিন খাদ্যত মটৰ যোগ দিব পাৰে।
৮) শুক্ৰাণুৰ মাণদণ্ড উন্নত কৰে (Improves Sperm Quality):
মটৰে শুক্ৰাণুৰ সংখ্যা আৰু গতিশীলতা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। মটৰত পোৱা ‘গ্লাইকোডেলিন’ নামৰ এক উপাদান থাকে যিয়ে শুক্ৰাণুৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু ডিম্ব এটাক নিষিক্ত কৰাৰ ক্ষমতা উন্নত কৰিব পাৰে।
৯) হাড়ৰ বাবে ভাল (Good for bones):
মটৰত ভিটামিন k প্ৰচুৰ পৰিমাণে থাকে যিয়ে হাড়ৰ বিপাকত সহায় কৰে। হাড়ত আঘাত পালে ভিটামিন k-য়ে তাৰ চিকিৎসাত সহায় কৰে। ভিটামিন k-য়ে অষ্টিউপʼৰʼচিচ (Osteoporosis) ৰ সমস্যা ৰোধ কৰিব পাৰে কিয়নো ই হাড়ৰ ঘনত্ব হ্ৰাস হোৱাত প্ৰতিহত কৰে। তাৰোপৰি মটৰত ফচফৰাছ থাকে যিয়ে হাড়ৰ গঠনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
১০) প্ৰটিনৰ ভাল উৎস (Good source of Protein):
নিৰামিষ ভোজী লোকৰ বাবে মটৰ প্ৰটিনৰ এক ভাল উৎস।
১১) মধুমেহৰ বাবে ভাল (Good for Diabetics):
প্ৰচুৰ পৰিমাণে আঁহ থকা খাদ্যত Hypoglycemic প্ৰভাৱ থাকে যিয়ে মধুমেহ নিয়ন্ত্ৰিত কৰাত সহায় কৰে। মটৰত প্ৰচুৰ পৰিমাণে আঁহ থাকে। সেয়ে মধুমেহ ৰোগীয়ে দৈনিক খাদ্যত মটৰ যোগ দিয়াটো ভাল।
১২) কেন্সাৰৰ প্ৰতিষেধক (Resistor to Cancer):
মটৰত বহু পৰিমাণে polyphenol থাকে যিয়ে কেন্সাৰৰ আশংকা বহু পৰিমাণে কমাই দিয়ে।
১৩) এন্টিঅক্সিডেন্ট গুণা-গুণ থাকে (Antioxidant Property):
সেউজীয়া মটৰত বিভিন্ন ধৰণৰ phytochemicals পোৱা যায় যিবোৰে প্ৰচুৰ পৰিমাণে ভিটামিন C বহন কৰে। সেয়ে মটৰৰ সেৱনে দেহত এন্টিঅক্সিডেন্ট গুণা-গুণ দিব পাৰে।
Read Also: ১২+ গিলইৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Giloy
মটৰৰ ব্যৱহাৰ | Uses of Pea
মটৰক মূখ্যত খাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াক কেঁচাকৈ চালাদত দি, সিজাই আঞ্জাত যোগ দি, পিহি বড়ী আদি বনোৱা হয়। ইয়াৰোপৰি বিভিন্ন ধৰণৰ আঞ্চলিক খাদ্যত মটৰৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
মটৰৰ অপকাৰিক দিশ | Harmful Side Effects of Pea
যদিও মটৰৰ স্বাস্থ্যপক্ষে বহু উপকাৰিতা আছে তথাপি অত্যাধিক সেৱনে দেহত নিম্নলিখিত সমস্যাবোৰে দেখা দিব পাৰে –
- অতিৰিক্ত পৰিমাণৰ মটৰ সেৱনে শৰীৰত ইউৰিক এচিড গঢ়ি তুলিব পাৰে, যাৰ ফলত গাউট (Gout) হ’ব পাৰে।
- যদি আপোনি অতিৰিক্ত পৰিমাণত মটৰ গ্ৰহণ কৰে তেনেহ’লে ওজন হ্ৰাস কৰাৰ পৰিৱৰ্তে ওজন বৃদ্ধি হ’ব পাৰে।
- মটৰত প্ৰ’টিনৰ বাহিৰে আন কেইবাটাও উপাদান থাকে। মটৰ মুখ্যতঃ কাৰ্বোহাইড্ৰেটৰ দ্বাৰা গঠিত, আৰু ই বহুলোকৰ বাবে চিন্তাৰ বিষয়, বিশেষকৈ নিম্ন কাৰ্ব আহাৰৰ আৰু মাহজাতীয় শৰ্কৰাৰ দৰে জটিল কাৰ্বৰ সুপৰিচিত সম্ভাৱনাৰ ফলত ফুলা হয় আৰু এলিমেণ্টেৰী কেনেলত অত্যাধিক গেছৰ স্থিতি সৃষ্টি হয়।
- মটৰ প্ৰ’টিন পাউডাৰ ফলত ইৰিটেবল বাৱেল চিণ্ড্ৰোম বা কোষ্ঠকাঠিন্য বা ডায়েৰিয়া হ’ব পাৰে।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক মটৰৰ উপকাৰিতা, ইয়াৰ বিৱৰণ, ব্যৱহাৰ আৰু সাম্ভাৱ্য অপকাৰিক দিশসমূহৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। আশা কৰো এই প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখিত তথ্য সমূহে আপোনাক ভিন্ন ধৰণে উপকাৰ সাধিব। ধন্যবাদ!
FAQ
১) মটৰৰ গছক কি বুলি কোৱা হয়?
উঃ- মটৰ (Pisum Sativum) ক বাগিচাৰ মটৰ বুলিও কোৱা হয়। ই ফেবাচি পৰিয়ালৰ ভেষজ বাৰ্ষিক উদ্ভিদ, ইয়াক খোৱা বীজৰ বাবে বিশ্বজুৰি প্ৰায় খেতি কৰা হয়।
২) মটৰ কʼত উৎপাদন কৰা হয়?
উঃ- মটৰ হৈছে এক শীতল ঋতুৰ পাচলি, আৰু এনে এক বতৰত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ বিকশিত হয় য’ত দুমাহৰ শীতল বৰ্ধিত বতৰ থাকে। উত্তৰ অঞ্চলত বসন্ত ৰোপণ হয় বা গৰম, দক্ষিণ অঞ্চলত ৰোপণ হ্ৰাস হয়। সেইবোৰ হিম আৰু পোহৰ হিমায়িত হোৱাত কঠিন।
৩) মটৰ শস্য হয় নেকি?
উঃ- সমগ্ৰ বিশ্বতে ৪০ টাতকৈও অধিক প্ৰজাতি আৰু অসংখ্য প্ৰকাৰৰ শস্যমাহৰ খেতি কৰা হয়। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত উৎপন্ন হোৱা মুখ্য শস্যমাহবোৰৰ ভিতৰত আছে শুকান মটৰ, মচুৰ দাইল, বুট, চয়াবীন, ফাভা বীন, লুপিন, ভেটচ, আৰু শুকান বীন।
৪)মটৰৰ গছক খাব পাৰি নেকি?
উঃ- অৱশ্যে আমি জানো যে মটৰবোৰ নিজেই সুস্বাদু, কিন্তু বহুতো প্ৰকাৰ যেনে- স্নো মটৰ আৰু চেনী স্নেপ মটৰত, ফলিবোৰো খোৱা হয়। মটৰ উদ্ভিদৰ প্ৰায়ে উপেক্ষিত আৰু সুস্বাদু অংশ হৈছে মটৰৰ গজালি ওলোৱা অংশ।
৫) গজালি ওলোৱা মটৰৰ সলনি খাদ্যত কি যোগ দিব পাৰি?
উঃ- যদি মটৰৰ শ্বুট বা গজালি এতিয়াও আপোনাৰ স্থানীয় বজাৰত নাই, আপোনি খাদ্যত যিকোনো কোমল, পাতযুক্ত সেউজীয়া শাক যোগ দিব পাৰে। কাণ্ডবোৰ ৱাটাৰক্ৰেছৰ দৰে আৰু টেণ্ড্ৰিলবোৰ কোমলীয়া পালেং শাকৰ দৰে একেদৰে ৰন্ধা হয়।
Writer: Aparna Singha