ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits and uses of Elephant Apple / Dillenia indica
চমু পৰিচয়
অতীজৰে পৰা বিভিন্ন ৰোগৰ চিকিৎসাৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি উদ্ভিদ পৰম্পৰাগভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ সমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে এবিধ ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ ডাঙৰ ফল লগা উদ্ভিদ হৈছে ঔটেঙা গছ। এই প্ৰবন্ধটিত ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা আৰু অন্যান্য সম্পৰ্কীয় তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
ঔটেঙা কি? (What are Elephant Apple?)
ঔটেঙা হৈছে এক চিৰসেউজীয়া ডাঙৰ আকাৰৰ জোপোহা উদ্ভিদ। ঔটেঙা Dilleniaceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত উদ্ভিদ।ঔটেঙা উদ্ভিদক ইংৰাজীত Elephant Apple আৰু হিন্দীত Chulta বুলি কোৱা হয়। ঔটেঙাৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে – ‘Dillenia indica’। ঔটেঙা উদ্ভিদ দক্ষিণ পূব এছিয়াৰ স্থানীয়; ভাৰত, বাংলাদেশ আৰু শ্ৰীলংকা পূবৰ পৰা দক্ষিণ পশ্চিম চীন আৰু ভিয়েটনামলৈ আৰু দক্ষিণ ইণ্ডোনেছিয়া, থাইলেণ্ড, নেপালত পোৱা যায়। ঔটেঙা ফল বিধ বনৰীয়া হাতীৰ জনপ্ৰিয় ফল সেইবাবে ইয়াক ‘Elephant Apple’ বুলি কোৱা হয়। ঔটেঙা ফলবিধ পকা আৰু কেঁচা দুই প্ৰকাৰেই খাব পাৰি, আৰু ইয়াক সাধাৰণতে চাটনি আৰু লগতে আচাৰৰ ব্যঞ্জন তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। চিৰসেউজ জোপোহা উদ্ভিদ ঔটেঙা স্বাস্থ্যৰ বাবে বহুতো উৎকৃষ্ট লাভালাভ প্ৰদান কৰে যেনে – বৃক্কৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰে, বয়সত কৈ সৰু দেখা, ৰক্তচাপ হ্ৰাস কৰা।
অৱয়বৰ বিৱৰণ (Appearance)
ঔটেঙা এক চিৰসেউজীয়া ডাঙৰ জোপোহা বা শৰীৰ পৰা মজলীয়া আকাৰৰ গছ যি ১৫ মিটাৰ ওখ হয়। উদ্ভিদবিধ চিৰসেউজ অৰণ্য বা ক্ৰান্তীয় বৰষুণ অৰণ্যত বিকশিত হোৱা দেখা যায়, প্ৰায়ে নদীৰ কাষত আৰু সাধাৰণ ভালদৰে নিষ্কাশিত বালিময় লোম মাটি পছন্দ কৰে। ই সামান্য এচিড সমৃদ্ধ মাতিটো সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ বৃদ্ধি হয়। ঔটেঙা উদ্ভিদৰ বাকলিবোৰ ৰঙা মুগা ৰঙৰ আৰু Exfoliating হয়। কুমলীয়া শাখাবোৰ মুগা, পিউবেচেণ্ট, গ্লেব্ৰেচেণ্ট আৰু পাতৰ দাগ থাকে। ইয়াৰ শাখাবোৰ ভাল কাঠ তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ডালবোৰৰ মূৰত পাতবোৰ একেলগে থুপ খাই লাগি থাকে আৰু পাতবোৰ আয়তকাৰ, লেন্সোলেট, একুমিনেট হয়।
Read Also: পিপলিৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Long Pepper
পাতবোৰ ২০-৩০ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ১০ চেণ্টিমিটাৰ বহল। ফুলবোৰ ১২-২০ চেণ্টিমিটাৰ ব্যাসৰ, কলিৰ ব্যাস ৫ চেণ্টিমিটাৰতকৈ অধিক। চেপালৰ সংখ্যা ৫, প্ৰায় বৃত্তাকাৰ, অৰ্বিকুলাৰ, অৱতল। ৪-৬ চেণ্টিমিটাৰ ব্যাস। ডাঠ আৰু মাংসল, পাহিবোৰৰ আকাৰ ৭-৯ চেণ্টিমিটাৰ, বগা আৰু উবাভাট। ষ্টেমেনবোৰ ২ পৃথক গোটত পোৱা যায়। কাৰ্পেলৰ সংখ্যা ১৬-২০। প্ৰতি কাৰ্পেলত অসংখ্য ডিম্বস্ফোটন পোৱা যায়। ফুল সাধাৰণতে মে – জুনৰ পৰা হয়। ফলবোৰ ডাঙৰ, সেউজীয়া, সেউজীয়া – হালধীয়া আৰু ১২ চেণ্টিমিটাৰ ব্যাস লৈকে উপ – গ্লুবোজ, ১৫-২০ কাৰ্পেলৰ সমষ্টিৰে গঠিত। প্ৰতিটো কাৰ্পেলত ১-৮ সৰু, মুগা লোমযুক্ত, এক্সোৰিলেট, এণ্ডোস্পাৰমিক, সংকুচিত, ৰেনিফৰ্ম বীজ থাকে যি ডাঙৰ মাংসলযুক্ত আৱৰণৰে গঠিত হয়। ফুলবোৰৰ সোৱাদ টেঙা।
ঔটেঙা উদ্ভিদত থকা ৰাসায়নিক উপাদান সমূহ হৈছে )Chemical constituents of Elephant Apple /Dillenia Indica)
- Flavonoids
- Triterpenoids
- Phenolics
- Potassium
- Amino acid
- Tannins
- Saponins
- Vitamin C
- Vitamin E
- Vitamin B complex
ঔটেঙা উদ্ভিদৰ ভিন্ন ভাষিক নাম সমূহ হৈছে
- ইংৰাজী ভাষাত : Elephant Apple
- হিন্দী ভাষাত : Gimar, Chulta, Chalta
- কান্নাড়া ভাষাত : Betta kangalu
- মাৰাঠী ভাষাত : Karmbel
- তামিল ভাষাত : Kurukati
- তেলেগু ভাষাত : Uva
- মালায়ালম ভাষাত : Punna Vazhapunna pinnay, Karmal
- বাংলা ভাষাত : Chalta
ঔটেঙা উদ্ভিদৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন (Scientific classification of Elephant Apple/ Dillenia Indica)
- Kingdom : Plantae
- Clade : Tracheophytes
- Clade : Angiosperms
- Clade : Eudicots
- Order : Dilleniales
- Family : Dilleniaceae
- Genus : Dillenia
- Species : D.indica
- Scientific name : Dillenia indica
ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ (Benefits and Uses of Elephant Apple)
১. ৰক্তচাপ নিয়ন্ত্ৰন কৰে (Low blood pressure):
যদি আপুনি কেৱল পটাছিয়ামৰ পৰিমাণৰ বাবে আপোনাৰ ৰক্তচাপ স্বাভাৱিক পৰিসৰত ৰাখিবলৈ কল খাই ভাগৰি পৰে, তেন্তে ঔটেঙা হৈছে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ বিকল্প। ঔটেঙাৰ ব্যৱহাৰৰ দ্বাৰা উচ্চ ৰক্তচাপ দূৰত ৰখাত সহজ হ’ব পাৰে।
২. চকুৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে ভাল (Good for eye health):
ঔটেঙা হৈছে ভিটামিন A ৰ ভাল উৎস। যি চকু স্বাস্থ্যৱান ৰাখিবলৈ জনজাত পুষ্টি। চকু বিশেষজ্ঞ সকলে কই যে চকুৰ কেইবাটাও সমস্যা আছে যাৰ ফলত প্ৰকৃততে দৃষ্টি শক্তি হ্ৰাস হ’ব পাৰে, আৰু সেইবোৰৰ বেছিভাগেই ভিটামিন A সমৃদ্ধ আহাৰৰ দ্বাৰা আৰোগ্য কৰিব পাৰি। আপোনাৰ চকুৰ ভাল যত্ন লোৱাৰ বাবে ঔটেঙাৰ নিয়মীয়া ব্যৱহাৰ যথেষ্ট লাভজনক বুলি গণ্য কৰা হয়।
৩. সংক্ৰমণৰ সৈতে যুঁজ দিয়ে (Fights infection):
ঔটেঙাত ভাল পৰিমাণৰ ভিটামিন C থাকে। আমি সকলোৱে জানো যে এক শক্তিশালী ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী বজাই ৰখাৰ বাবে ভিটামিন C অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। যদি আপোনাৰ ফ্লু, চৰ্দি বা আন যিকোনো প্ৰকাৰৰ সংক্ৰমণ হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে, তেনেহলে ঔটেঙাৰ দৰে ভিটামিন C সমৃদ্ধ ফলসমূহ সঘনাই ব্যৱহাৰ কৰিলে আপোনাৰ সৰ্বাধিক সুবিধাৰ বাবে কাম কৰিব পাৰে।
৪. বয়স বৃদ্ধিত পলম হোৱা (Delayed Aging):
যি সকল লোকে নিজক নিজৰ বয়সতকে সৰু দেখাব বিচাৰে তেওঁলোকৰ বাবে ভিটামিন C অত্যন্ত উপকাৰী। এয়া হৈছে যে কোলাজেন (Collagen) সংশ্লেষণৰ বাবে ভিটামিন C অত্যাৱশ্যকীয়। যি হৈছে এক প্ৰকাৰৰ প্ৰ’টিন যি ছাল দৃঢ় কৰাত সহায় কৰে। তদুপৰি ভিটামিন C হৈছে এক Anti-oxidant যি মুক্ত ৰেডিকেলৰ (Free Radicals) সৈতে যুঁজ দিয়ে যি ছালৰ বয়স বৃদ্ধি কৰে। সেয়হে ভিটামিন C সমৃদ্ধ ঔটেঙাৰ নিয়মীয়া ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।
৫. ধ্ৰুৱক শক্তিৰ স্তৰ (Constant Energy level):
ঔটেঙাত প্ৰচুৰ পৰিমাণৰ ভিটামিন B থাকে। যদি আপুনি অতি সহজে দুৰ্বল অনুভৱ কৰে। তেনেহলে এই ঔটেঙা সেৱনে আপোনাক অতি উদ্যামী কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। একেদৰে ভিটামিন B কেৱল শক্তি উৎপাদক নহয়। এইবোৰে আপোনাৰ মগজু আৰু স্নায়ু কোষবোৰৰ এক উৎকৃষ্ট অৱস্থাত ৰখাৰ বাবেও গুৰুত্বপূৰ্ণ।
৬. RCB গণনা উন্নত কৰে (Improve RCB count):
ঔটেঙাত যথেষ্ট পৰিমাণৰ লো পোৱা যায়। এনেদৰে লোৰ অভাৱত ৰক্তহিনতাত ভুগি থকা লোকসকলক নিয়মীয়াকৈ ঔটেঙা খোৱাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হয়। ঔটেঙাৰে নিয়মীয়া ব্যৱহাৰে তেজৰ প্ৰবাহত অশুদ্ধ আৰু বিষাক্ত পদাৰ্থবোৰ উলিয়াই দিয়াত সহায় কৰিব পাৰে।
৭. বৃক্ক সুৰক্ষিত কৰে (Protects kidney):
ঔটেঙা উদ্দীপক আৰু সুৰক্ষিত framework ত লক্ষণীয় ভাৱে একচেটিয়া। এই জৈৱিক সামগ্ৰীয়েই বৃক্কক বিশ্বাসযোগ্য ভাৱে সুৰক্ষিত কৰাত সহায় কৰে। পুৰণী ভাৰতীয় গৱেষক সকলে বৃক্কৰ সমস্যাবোৰ বহিষ্কাৰ কৰিবলৈ ঔটেঙাক সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সাধাৰণ ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে। এইটো একেদৰে যকৃত আৰু হৃদযন্ত্ৰৰ বাবে লাভজনক।
৮. পেট সম্পৰ্কীয় সমস্যা নিৰাময় কৰে (Cures stomach related problems):
আমি সকলোৱে জানো যে টেনিন যুক্ত (Tannin-containing) পদাৰ্থবোৰ অন্তহীন ঢিলা অন্ত্ৰ আৰু পেটৰ যাতনাৰ বাবে যথেষ্ট উপকাৰী। ঔটেঙা উদ্ভিদৰ বাকলিয়ে পেটৰ সমস্যাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। এই প্ৰাকৃতিক সামগ্ৰীৰ নিষ্কাশন কলেৰা আৰু বহুতো ৰোগৰ বাবে প্ৰতিষেধক হিচাপে কাম কৰে
Read Also: মুকুতা মঞ্জৰীৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Acalypha
পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰ আৰু লাভালাভ (Traditional Uses and Benefits)
- ঔটেঙাৰ ঔষধি মূল্যৰ বাবে বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ বাকলি আৰু পাতবোৰ ৰেচক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই ফলৰ ৰস স্নায়ু তন্ত্ৰ টোন কৰাৰ বাবে শীতল পানীয় হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- আয়ুৰ্বেদত ঔটেঙাক ‘বাত’ দমনকাৰী, পিত্ত পৰিপূৰক ঔষধ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
- ঔটেঙাৰ ৰস চেনি আৰু পানীৰ সৈতে মিহলি কৰি সেই মিশ্ৰণ কাহ আৰু জ্বৰ নিৰাময়ত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- ঔটেঙা উদ্ভিদৰ পাত, ফল আৰু বাকলি থলুৱা ঔষধ প্ৰণালীত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- ঔটেঙাই পেটৰ বিষ উপশম কৰাত সহায় কৰে আৰু শৰীৰৰ তাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
- অসমত সৰু বসন্ত আৰু কলেৰাৰ ৰোগ নহব বাবে ঔটেঙা বিচনাৰ তলত ৰখা হয়।
- ধান খেতিৰ সময়ত অসম বাসীয়ে ঔটেঙা ফলতো প্ৰাকৃতিক কীটনাশক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে।
- মণিপুৰী লোকৰ দ্বাৰা চুলি সৰা আৰু উফি নিৰাময়ৰ বাবে ঔটেঙা ফল ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- ঔটেঙা উদ্ভিদৰ decoction বিষৰ বাবে ব্যাপক প্ৰতিষেধক হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- ঔটেঙা ফলৰ ৰস হৃদযন্ত্ৰ সম্পৰ্কীয় ৰোগৰ চিকিৎসা হিচাপেও খাব পাৰি।
ঔটেঙাৰ ব্যৱহাৰ (Uses of Elephant Apple/Dillenia Indica)
ঔটেঙা উদ্ভিদৰ পাত, ফল, বাকলিৰ বিশেষ ঔষধি মূল্য আছে সেইবাবে ইয়াক ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ঔটেঙাৰ ৰস, decoction, পাতৰ ৰস, পেষ্ট, বাকলিৰ ৰস , পেষ্ট আৰু ঔটেঙাৰ দ্বাৰা তৈয়াৰী সামগ্ৰীসমূহ ভিন্ন ধৰণৰ ৰোগৰ বাবে ভিন্ন ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও ঔটেঙা ফলবোৰ ভাৰতীয় ৰন্ধন প্ৰণালীত তৰকাৰী, জাম আৰু জেলি তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াক নাৰিকল আৰু মচলাৰ সৈতে মিহলি কৰি চাটনি তৈয়াৰ কৰা হয়। অসমত ঔটেঙা ফলবিধক মানুহে দাইল আৰু মাছৰ ব্যঞ্জনত ব্যৱহাৰ কৰি ভাল পায়।
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া (Side effects)
ঔটেঙাৰ উপকাৰিতাৰ লগতে ইয়াৰ কিছুমান ক্ষেত্ৰত অপকাৰীক পাৰ্শ্বক্ৰিয়াও মন কৰা যায়, সেয়া হৈছে- বদহজমে, ডায়েৰিয়া আদি। ইয়াৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰৰ ফলত বদহজম হয়। দুৰ্বল হজমতাৰ ফলত ডায়েৰিয়া হয়।
যিকোনো বস্তুৰে অত্যধিক ব্যৱহাৰে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। সেয়হে ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা সমূহলৈ লক্ষ্য কৰি সঠিক পৰিমাণত আৰু নিয়মীয়াকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে আৰু ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণি
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় ঔটেঙাৰ এক সম্যক পৰিচয় পালে। ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, ৰাসায়নিক উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ !