এঞ্জিওইডিমা : প্ৰকাৰ, লক্ষণ, চিকিৎসা আৰু প্ৰাকৃতিক প্ৰতিকাৰ | Angioedema

এঞ্জিওইডিমাৰ শৰীৰত প্ৰভাৱ, বিৱৰণ, প্ৰকাৰ, লক্ষণ, এঞ্জিওইডিমা চিকিৎসা, প্ৰাকৃতিক প্ৰতিকাৰ, লʼবলগীয়া সাৱধানতা আৰু সঘনাই উদ্ভৱ হোৱা প্ৰশ্নৰ উত্তৰসমূহ | Angioedema

এঞ্জিওইডিমা কি? | What is Angioedema?

এঞ্জিওইডিমা হৈছে ছাল, শ্লেষ্মা আৱৰণ, বা দুয়োটাতে আকস্মিকভাৱে অত্যাধিক তৰল জমা হোৱা অৱস্থা। ই মুখ, হাত, ভৰি, যৌনাঙ্গ, শ্বাসতন্ত্ৰ (টেঁটু) আৰু গেষ্ট্ৰোইনটেষ্টিনেল ট্ৰেক্ট আদি অংশক প্ৰভাৱান্বিত কৰে।

এঞ্জিওইডিমা

মুখৰ ভিতৰত ওঁঠ আৰু চকু (Periorbital) ফুলা আটাইতকৈ সচৰাচৰ হয়। জিভা, টেঁটু আৰু কণ্ঠনালী ফুলাটো বিশেষভাৱে সমস্যাজনক। লেৰিঞ্জিয়েল এডিমাৰ ফলত মৃত্যু হ’ব পাৰে, কিন্তু কন্ঠত হোৱা এডিমা আৰু জিভা ফুলা একেদৰে ক্ষতিকাৰক হ’ব পাৰে যদি সেইবোৰ ডাঙৰ হয়।

এঞ্জিওইডিমা আৰু ইয়াৰ চিকিৎসা

এঞ্জিওইডিমা বংশগত ৰূপেও হʼব পাৰে। ই হৈছে এক বিৰল স্বয়ংক্ৰিয় প্ৰভাৱশালী স্থিতি আৰু ই ৫০,০০০ জনৰ ভিতৰত ১জনকহে প্ৰভাৱিত কৰে। এক অধ্যয়ন অনুসৰি, পুৰুষৰ তুলনাত বংশগত এঞ্জিওইডিমাই মহিলাসকলক অধিক গুৰুতৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে।

আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।

Also Read: ধ্যানৰ লাভালাভ : শৰীৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ কি জানো আহক | Benefits of Meditation

এঞ্জিওইডিমা ধৰণ আৰু এইবোৰৰ কাৰণ | Angioedema Types and Causes

এঞ্জিওইডিমা সমস্যা মূখ্যতঃ পাঁচটা ধৰণ পোৱা যায় – 

১) এলাৰ্জিক (Allergic)

এয়া হৈছে আটাইতকৈ সচৰাচৰ প্ৰকাৰ, আৰু ই সাধাৰণতে এক প্ৰকাৰৰ খাদ্য, ঔষধ, বিষ, পৰাগ বা পশুৰ ডেণ্ডাৰৰ প্ৰতি এলাৰ্জি থকা লোকসকলক প্ৰভাৱিত কৰে। গুৰুতৰ ক্ষেত্ৰত, এনাফিলেক্সিছ (Anaphylaxis) বুলি জনাজাত এক গুৰুতৰ এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব পাৰে। ডিঙি ফুলিব পাৰে, যাৰ ফলত ৰোগীৰ উশাহ লোৱা কঠিন হ’ব পাৰে। ৰক্তচাপ হঠাতে হ্ৰাস হ’ব পাৰে। এয়া এক চিকিৎসীয় জৰুৰীকালীন অৱস্থা। এই প্ৰকাৰৰ এঞ্জিওইডিমা দীৰ্ঘম্যাদী নহয়। ব্যক্তিজনে কোনটো বস্তুৰ ফলত এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া হৈছে চিনাক্ত কৰাৰ লগে লগে, তেওঁলোকে ইয়াক এৰাই চলিব পাৰে।

২) ইডিঅ’পেথিক (Idiopathic)

এইবোৰৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট কাৰণ নিৰ্ণয় কৰিব পৰা হোৱা নাই। তথাপি কিছুমান কাৰক যেনে- উদ্বেগ বা চাপ, সাধাৰণ সংক্ৰমণ, উচ্চ বা নিম্ন তাপমাত্ৰা বা অত্যাধিক চাপ দি ব্যায়াম কৰা আদিয়ে এই প্ৰকাৰৰ এঞ্জিওইডেমাক প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে বুলি ধৰা হয় আৰু ই কাৰকৰ সংস্পৰ্শত অহাৰ এঘণ্টাৰ ভিতৰতে লক্ষণ দেখুৱাব পাৰে। 

৩) ঔষধ-প্ৰেৰিত (Drug-induced)

কিছুমান ঔষধ যেনে- উচ্চ ৰক্তচাপৰ এবিধ ঔষধ ‘ACE inhibitors’ আৰু কিছুমান নʼন-ষ্টেৰইডেল এণ্টি-ইনফ্লেমেটৰী শ্ৰেণীৰ ঔষধ (NSAIDs) আদিয়েও এঞ্জিওইডেমাক প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে। এনেধৰণে ঔষধৰ পৰা হোৱা বাবে এই প্ৰকাৰক ঔষধ প্ৰেৰিত এঞ্জিওইডিমা বোলা হয়।

৪) বংশগত (Hereditary)

এইটো তেতিয়া হয় যেতিয়া আপোনাৰ শৰীৰে চি-১ এষ্টেৰেজ ইনহিবিটৰ (C1-esterase inhibitor) নামৰ তেজৰ প্ৰ’টিন পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে প্ৰস্তুত কৰিব নোৱাৰে যাৰ ফলত তেজৰ তৰলবোৰ কোষকলাত জমা হʼবলৈ ধৰে আৰু ই ফুলাৰ সৃষ্টি কৰে। এনে হোৱাটো বিৰল। চি-১ এষ্টেৰেজ ইনহিবিটৰৰ এই বিকাৰটোৱে পুৰুষানুক্ৰমে গতি কৰে। 

৫) অধিগ্ৰীহিত (Acquired) 

অধিগ্ৰীহিত এঞ্জিওইডিমাৰ লক্ষণ বংশগত এঞ্জিওইডেমাৰ দৰে একেই। কিন্তু এইটো আপোনি ৪০ বছৰ উৰ্ধত নহʼলে আপোনাৰ নহয়। এইটো আচলতে তেনে লোকৰ হয় যাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী দূৰ্বল। ই বংশগত ৰূপত গতি নকৰে। এইবিধো বিৰল প্ৰকাৰ।

Also Read: ইৰিটেবল বাৱেল চিণ্ড্ৰোমৰ সমস্যা আৰু প্ৰতিকাৰ | IBS and its Treatment

এঞ্জিওইডিমা লক্ষণ | Angioedema Symptoms

এঞ্জিওইডিমাৰ মুখ্য লক্ষণ হৈছে ছালৰ পৃষ্ঠৰ তলত বিকশিত হোৱা ফুলা। ছালৰ গভীৰ স্তৰত তৰল জমা হোৱাৰ ফলত এনে ফুলা হয়। ই প্ৰায়ে হাত, ভৰি, চকু, ওঁঠ বা যৌনাঙ্গ প্ৰভাৱিত কৰে। গুৰুতৰ অৱস্থাত ডিঙি আৰু অন্ত্ৰৰ ভিতৰৰ আৱৰণ প্ৰভাৱিত হ’ব পাৰে। ফুলাটো সাধাৰণতে হঠাতে লক্ষ কৰা যায় আৰু ই মধুচক্রতকৈ অধিক গুৰুতৰ হয়। এই অৱস্থা ১ ৰ পৰা ৩ দিনলৈকে থাকিব পাৰে। ফুলা দেখা পোৱাৰ আগতে প্ৰভাৱিত স্থানত আপোনাৰ প্ৰথমে ছালৰ ভিতৰৰ পৰা বেজিয়ে খোঁচি থকা যেন অনুভৱ হʼব তাৰ পাছতহে ফুলা  দেখা দিব। ফুলা অংশত কোনো খজুৱতি নহয় আৰু ছালখনৰ ৰঙো সলনি নহয়। কিন্তু যদি এলাৰ্জিক বা ইডিঅ’পেথিক এঞ্জিওইডিমা থকা বহুলোকৰ আৰ্টিকেৰিয়া (Urticaria) বিকশিত হয়, তেনেহʼলে খজুৱতি আৰু ছাল ৰঙা পৰিব পাৰে। 

এঞ্জিওইডিমাৰ ফলত অন্য কিছুমান লক্ষণো দেখা দিব পাৰে, যেনে-

  • ফুলা ঠাইবোৰত গৰম বা বেদনাদায়ক সংবেদন
  • ডিঙিৰ ভিতৰভাগ, শ্বাসনলী আৰু জিভা ফুলা, যাৰ ফলত উশাহ লোৱা কঠিন হৈ পৰে
  • চকুৰ বগা অংশ আৱৰি থকা কোষবোৰৰ স্বচ্ছ স্তৰ ফুলা, যিয়ে দৃষ্টিশক্তি প্ৰভাৱিত কৰে

বংশগত এঞ্জিওইডিমা থকা লোকে নিম্নলিখিত লক্ষণবোৰ অনুভৱ কৰিব পাৰে-

  • পেট আৰু অন্ত্ৰ ফুলাৰ ফলত হোৱা পেটৰ বিষ, যাৰ  ফলত ওকালি অহা, বমি আৰু ডায়েৰিয়া হ’ব পাৰে।
  • মূত্ৰাশয় বা মূত্ৰনলী ফুলা, যাৰ ফলত মূত্ৰাশয়ৰ সমস্যা হ’ব পাৰে আৰু প্ৰস্ৰাৱ কৰাত অসুবিধা হ’ব পাৰে।

এঞ্জিওইডিমা চিকিৎসা | Angioedema Treatment

এঞ্জিওইডিমাৰ বাবে ঔষধ হৈছে মুখ্য চিকিৎসা, অৱশ্যে চিকিৎসা অবিহনে কেইদিনমানৰ পিছত বহুলোকৰ এই সমস্যা থিক হৈ পৰে।

এলাৰ্জিক এঞ্জিওইডিমা আৰু ইডিঅ’পেথিক এঞ্জিওইডেমা সাধাৰণতে একে ধৰণে চিকিৎসা কৰা হয়। ফুলা উপশম কৰাত সহায় কৰিবলৈ এণ্টিহিষ্টামিন আৰু কৰ্টিকোষ্টেৰইডৰ সংমিশ্ৰণ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। 

এণ্টিহিষ্টামাইনে হিষ্টামাইন নামৰ প্ৰ’টিনৰ প্ৰভাৱ অৱৰোধ কৰে, যি আপোনাৰ ছাল ফুলা ৰ বাবে দায়বদ্ধ এক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ। নতুন প্ৰকাৰৰ এণ্টিহিষ্টামিন গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত কিছুলোকে নিদ্ৰাহীনতা অনুভৱ কৰিব পাৰে। এনে অৱস্থাত গাড়ী চলোৱা, জটিল গধুৰ যন্ত্ৰপাতি পৰিচালনা আদিৰ দৰে কাম পৰাপক্ষত কৰিব নালাগে। ইয়াৰোপৰি আপোনি মুৰৰ বিষ, নাক-মুখ শুকই যোৱা আদি অনুভৱ কৰিব পাৰে। 

কৰ্টিকোষ্টেৰইডে আপোনাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীৰ বহুতো কাৰ্য অৱৰোধ কৰিব পাৰে। 

বংশগত এঞ্জিওইডিমাৰ চিকিৎসাৰ বাবে দুটা শ্ৰেণীৰ ঔষধ ব্যৱহাৰ কৰা হয় –

  • এঞ্জিওইডিমা প্ৰতিৰোধকাৰী  ঔষধ আৰু
  • লক্ষণবোৰ উপশমকাৰী ঔষধ

ডানাজোল (Danazol), ট্ৰেনেক্সামিক (Tranexamic Acid), আইকাটিবেণ্ট (Icatibant) আৰু চি১-ইনহিবিটৰ (C1- inhibitors) আদিক ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

Also Read: গেষ্ট্ৰিটাইচ বেমাৰ বিৰুদ্ধে ৯টা প্ৰভাৱশালী উপায় | Gastritis & Treatment

এঞ্জিওইডিমাৰ প্ৰাকৃতিক উপায় | Home Remedies for Angioedema

যদি আপোনি এঞ্জিওইডিমাত ভুগি আছে তেন্তে কেইবাটাও কাৰ্যকৰী জীৱনশৈলীৰ সালসলনিয়ে আপোনাক সহায় কৰিব পাৰে। 

১) এলাৰ্জেনটো বা ফুলা ৰ কাৰকবোৰ চিনাক্ত কৰক। যদি আপোনাৰ সঘনাই মৃদু এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যা উদ্ভাৱন হৈছে তেন্তে আপোনি সংস্পৰ্শলৈ অহা বিভিন্ন খাদ্য, পানীয় আৰু সামগ্ৰীলৈ মন কৰক। এইবোৰৰে কোনোবাই আপোনাৰ এই পৰিস্থিতিক প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে।

যিবোৰ কাৰকে আপোনাৰ এঞ্জিওইডিমাৰ পৰিস্থিতি প্ৰেৰিত কৰিছে সেইবোৰক আতৰাই চলক। সেইবোৰৰ ভিতৰত আপোনি খোৱা কোনো খাদ্য হʼব পাৰে, আপোনি ব্যৱহাৰ কৰা কোনো কাপোৰৰ টুকুৰা হʼব পাৰে বা কোনো অন্য সামগ্ৰী। 

২) যদি আপোনাৰ কোনো শাৰীৰিক পৰিস্থিতিৰ বাবে গ্ৰহণ কৰা ঔষধিৰ বাবে এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যা সৃষ্টি হৈছে তেন্তে সেই বিষয়ে আপোনাৰ ডাক্তৰৰ সৈতে আলোচনা কৰক। 

৩) যদি আপোনাৰ গোটেই শৰীৰত ফুলা হয়, আপোনি ইয়াৰ প্ৰতিকাৰ হিচাপে ঠাণ্ডা পানীৰে গা ধুব পাৰে। ঠাণ্ডা পানীত কেইমিনিটমানতকৈ বেছি সময় কটোৱাটোৱে আপোনাৰ কিছু আৰাম দিব পাৰে। ই প্ৰভাৱিত ঠাইত ঠাণ্ডা হেক দিয়াৰ দৰে কাম কৰিব। কিন্তু ই কেতিয়াবা অপকাৰিও হʼব পাৰে।

৪) উক্তবোৰৰ উপৰিও এঞ্জিওইডিমা প্ৰতিৰোধ আৰু চিকিৎসাৰ বাবে ভিটামিন খোৱাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হয়।

৫) কেতিয়াবা এঞ্জিওইডিমাৰ চোকোৰা আৰু খজুৱতিৰ পৰা সকাহ পাবলৈ ওটমিলৰ লেপ ছালত প্ৰয়োগৰ পৰামৰ্শ দিয়া হয়। 

Also Read: মূৰত ওকনি হʼলে কৰিবলগীয়া উপায় | Lice Treatment

এঞ্জিওইডিমাৰ জটিলতা | Complications of Angioedema

এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যাৰ ভিতৰত পৰে –

  • উশাহ-নিশাহত বাধা: যদি আপোনাৰ ডিঙি আৰু জিভাফুলা বিস্তৃত হয়, ই উশাহ-নিশাহ ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে। বিৰল ক্ষেত্ৰত, এয়া হৈছে এক চিকিৎসাজনিত জৰুৰীকালীন অৱস্থা, যাৰ ফলত আপোনাৰ বায়ুপথ পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ চিকিৎসা বা অস্ত্ৰোপচাৰৰ প্ৰয়োজন হয়।
  • উশাহ চুটি হোৱা: এঞ্জিওইডিমাৰ ফলত উশাহ চুটি হ’ব পাৰে। জিভা আৰু ডিঙি ফুলাৰ ফলত হোৱা উশাহ-নিশাহৰ অসুবিধাতকৈ এইটো বেলেগ। কিছুমান ক্ষেত্ৰত, এঞ্জিওইডিমাই আপোনাৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ ক্ষমতাত প্ৰকৃত পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে, যাৰ বাবে জৰুৰীকালীন চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন।
  • শ্বাসতন্ত্ৰ ৰক্ষা: যদি আপোনাৰ এঞ্জিওইডিমা আছে, আপোনাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীয়ে অত্যাধিক প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিব পাৰে যাৰ ফলত হঠাতে উশাহ বন্ধ হোৱাৰ আশংকা থাকে। এনে ক্ষেত্ৰত জৰুৰীকালীন চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন কিয়নো ই এক জীৱনৰ প্ৰতি ভাবুকিপূৰ্ণ পৰিস্থিতি।

Also Read: মেদবহুলতাৰ সমস্যা: ১২+ প্ৰভাৱশালী প্ৰতিকাৰ | Obesity Problem and Treatment

সামৰণি | Conclusion

উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখিত এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যা সম্বন্ধিত তথ্যবোৰ কেৱল আপোনাৰ জ্ঞানাৰ্থেহে আগবঢ়োৱা হʼল। গুৰুতৰ ভাৱে এই সমস্যা ভুগীলে ডাক্তৰৰ কাষ চপাটো বাঞ্ছনীয়। 

Sources: NHS Website, NCBI Article,

FAQ

১) এঞ্জিওইডিমাৰ সমস্যা ʼলে কোন ডাক্তৰৰ কাষ চাপিব লাগে?

উঃ- সাধাৰণ ঔষধ চিকিৎসক (General Medicine Practitioner) -ৰ কাষ চাপক। 

২) বংশানুগত এঞ্জিওইডেমাক নিৰ্ধাৰন কৰাটো কঠিন নেকি?

উঃ- হয়, যিহেতু বংশানুগত এঞ্জিওইডেমা বিৰল, সঠিক ৰোগ নিৰ্ণয় কৰাটো প্ৰত্যাহ্বানজনক হ’ব পাৰে। এক অধ্যয়নে দেখুৱাইছে যে এই প্ৰকাৰৰ এঞ্জিওইডেমা থকা ৬৫% লোকৰ ৰোগটো ধৰা পৰাৰ আগতে অন্য কোনো ৰোগ বুলি ভুল ধাৰণা কৰা হয়।

৩) এঞ্জিওইডেমা নিজে আৰোগ্য হʼব পাৰে নেকি?

উঃ- এঞ্জিওইডেমা সাধাৰণতে কেইদিনমানৰ ভিতৰতে নিজে ভাল হৈ যায়। কিন্তু কিছু ক্ষেত্ৰত চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন হʼব পাৰে।

৪) কেনেকুৱা খাদ্যই এঞ্জিওইডেমাৰ সমস্যা প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে?

উঃ- কণী, শেলফিছ, গাখীৰ, চয়া, আৰু চিনাবাদাম হৈছে আটাইতকৈ সচৰাচৰ খাদ্য যি এঞ্জিওইডিমাৰ দৰে প্ৰতিক্ৰিয়া সৃষ্টি কৰিব পাৰে। লেক্টোজ, এম.এছ.জি. (MSG) আৰু গ্লুটেন বহুতো ব্যক্তিৰ বাবে সমস্যাজনক হ’ব পাৰে।

৫) এঞ্জিওইডিমা হʼলে কেনেকৈ গম পোৱা যায়?

উঃ- এঞ্জিওইডিমাৰ আটাইতকৈ সচৰাচৰ লক্ষণ হৈছে ছালৰ পৃষ্ঠৰ তলত ৰঙা ৰঙৰ চোকোৰাৰ সৈতে ফুলা। ই ভৰি, হাত, চকু বা ওঁঠৰ ওপৰত বা ওচৰৰ স্থানত হ’ব পাৰে। অধিক গুৰুতৰ ক্ষেত্ৰত, ফুলাটো শৰীৰৰ আন অংশলৈ বিয়পিব পাৰে।

Leave a Reply