ব্ৰণৰ সমস্যা: প্ৰতিকাৰ আৰু জড়িত তথ্য

ব্ৰণৰ সমস্যা, কাৰণ, ধৰণ, লক্ষণ, জটিলতা আৰু ইয়াৰ প্ৰতিকাৰ | Acne Causes, Types, Symptoms, Complications and its Treatment

পৰিদৰ্শন

ব্ৰণ (Acne) হৈছে ছালৰ এক সাধাৰণ স্থিতি য’ত আপোনাৰ ছালৰ ছিদ্ৰবোৰ চুলি, চিবাম (এক তৈলাক্ত পদাৰ্থ), বেক্টেৰিয়া আৰু মৃত ছালৰ কোষৰ দ্বাৰা অৱৰুদ্ধ হৈ পৰে। সেই অৱৰোধবোৰে ব্লেকহেড, হোৱাইটহেড, নোডুল আৰু অন্যান্য প্ৰকাৰৰ পিম্পল প্ৰস্তুত কৰে। বেছিভাগ কিশোৰৰে জীৱনৰ কোনো এক সময়ত পিম্পল (Pimple) হয়। কিছুমানৰ কেৱল কেইটামান সৰু সৰু পিম্পল হৈয়ে সেইবোৰ সোনকালে আঁতৰি যায়। আন কিছুমানৰ আকৌ নিৰন্তৰ আৰু স্পষ্টভাৱে দৃশ্যমান ব্রণ বিকশিত হয়। এইটো অতি কষ্টদায়ক হ’ব পাৰে, বিশেষকৈ যৌৱনকালত। 

কিশোৰসকলৰ ক্ষেত্ৰত শালমইনা বা ব্ৰণ (Acne) হৈছে ছালৰ আটাইতকৈ সচৰাচৰ অৱস্থা। যৌৱনৰ সময়ত বেছিভাগ লোকৰ কিছু পৰিমাণে ব্রণ হোৱা দেখা যায়। ১০০ জনৰ ভিতৰত প্ৰায় ১৫ ৰ পৰা ৩০ জনৰ মধ্যমীয়াৰ পৰা তীব্ৰ ব্ৰণ থাকে। ছোৱালীতকৈ ল’ৰাৰ ক্ষেত্ৰত এইটো বহুত বেছি সচৰাচৰ হয়।

ব্ৰণৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ প্ৰতিকাৰ

ব্ৰণ প্ৰায়ে ২০ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত নিজে পৰিষ্কাৰ হয়, কিন্তু কিছুলোকৰ ৩০ বছৰতকৈ অধিক বয়সতো ব্ৰণৰ উপস্থিতি লক্ষ্য কৰা যায়। এইবোৰে ৰঙা দাগ (গাঢ় বৰণৰ ছালত মুগা দাগ) এৰিব পাৰে।

আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত ব্ৰণৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত অন্যান্য তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।

Read Also: চুলি স্বাস্থ্যবান আৰু যতন – চুলিসৰা সমস্যা সমাধান

ব্ৰণৰ সমস্যা কাৰণ | Causes of Acne

যৌৱন প্ৰাপ্তিৰ সময়ত, শিশুৰ শৰীৰ প্ৰাপ্তবয়স্কৰ শৰীৰলৈ সলনি হয়। এই পৰিৱৰ্তনটো এণ্ড্ৰোজেনৰ দৰে হৰমনৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়। এণ্ড্ৰোজেন হৈছে এক পুৰুষ যৌন হৰমন যাক শৰীৰে (লʼৰা আৰু ছোৱালী দুয়োৰে ক্ষেত্ৰত) যৌৱনৰ সময়ত অধিক পৰিমাণে তৈয়াৰ কৰে। এই হৰমনটোৰ এটা কাম হ’ল ছালত অধিক তেল উৎপাদন কৰা।

ছালত তৈয়াৰ কৰা তেলক চিবাম (sebum) বুলি কোৱা হয়, আৰু ই চেবেচিয়াছ গ্ৰন্থি (sebaceous gland) নামৰ তেল গ্ৰন্থিত উৎপন্ন হয়। চেবামে ছালখন সুৰক্ষিত কৰে আৰু ইয়াক ময়েশ্চাৰাইজ কৰি ৰখাত সহায় কৰে। কিন্তু যদি মৃত কোষৰ এটা স্তৰে ছিদ্ৰ এটা খোলাটো অৱৰুদ্ধ কৰে, চিবামে সেই ছিদ্ৰটো এৰিব নোৱাৰে। ই চেবেচিয়াছ গ্ৰন্থিত জমা হয়, আৰু এটা ব্লেকহেড বা হোৱাইটহেড (Blackhead or whitehead) বিকশিত হয়। যদি এইটো ফুলি উঠে, ই পিম্পললৈ ৰূপান্তৰিত হয় (ইয়াক জিট বা দাগ বুলিও কোৱা হয়)। শৰীৰ যি অংশৰ ছালত অধিক তেল গ্ৰন্থি থাকে তাতেই ব্ৰণ বেছিভাগ বিকশিত হয়, যেনে- মুখ, বুকু, পিঠি আৰু কান্ধ।

কিশোৰসকলৰ শালমইনা হোৱাৰ মুখ্য কাৰণ হৈছে তেওঁলোকৰ শৰীৰে যৌৱনৰ সময়ত অধিক এণ্ড্ৰোজেন হৰমন প্ৰস্তুত কৰে। এবাৰ তেওঁলোকৰ হৰমনৰ স্তৰ স্থিৰ হোৱাৰ পিছত (সাধাৰণতে তেওঁলোকৰ বিশৰ দশকৰ আৰম্ভণিলৈ) ব্ৰণ সাধাৰণতে নিজে আঁতৰি যায়। কিন্তু সকলো কিশোৰৰ শালমইনা নহয়। এই কাৰণে, এইটো বিশ্বাস কৰা হয় যে শালমইনা বিকাশত আন কাৰক যেনে- আনুবংশিক কাৰক আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীয়ে এক গুৰুতৰ ভূমিকা পালন কৰে। 

ব্ৰণৰ ধৰণ আৰু এইবোৰৰ লক্ষণ | Acne Types and their Symptoms

ব্ৰণৰ সমস্যা কেইবাটাও ৰূপ বা ধৰণ হʼব পাৰে। চিকিৎসকে মৃদু, মজলীয়া আৰু গুৰুতৰ প্ৰকাৰৰ ব্ৰণৰ মাজত পাৰ্থক্য কৰে। লগতে প্ৰদাহজনক আৰু প্ৰদাহ-বিহীন প্ৰকাৰৰ ব্ৰণ থাকে। প্ৰদাহ নকৰা ব্রণ হৈছে এক মৃদু প্ৰকাৰ, যাক বেছিভাগ লোকে “ব্রণ”ৰ সলনি “পিম্পল” বা “ব্লেকহেড” বুলি ক’ব খুজে।

• মৃদু ব্রণ (Mild Acne): মৃদু ব্রণ থকা লোকৰ ব্লেকহেড বা হোৱাইটহেড হয়। এইবোৰ ছালৰ বন্ধ ছিদ্ৰ। ব্লেকহেডৰ গাঢ় ৰঙৰ লেতেৰাৰ সৈতে কোনো সম্পৰ্ক নাই। সেইবোৰ ডাঠ দেখায় কিয়নো এই ধৰণৰ ব্লেকহেড “খোলা” আৰু ছালৰ ৰঞ্জক মেলানিনে বতাহত অক্সিজেনৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰে। হোৱাইটহেডবোৰ বন্ধ থাকে, আৰু বগা বা হালধীয়া মুৰ থাকে। যিমানে তেল জমা হয়, বেক্টেৰিয়া বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা সিমানেই বেছি হয় আৰু প্ৰদাহজনক ব্ৰণলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। ব্রণক মৃদু বুলি তেতিয়াহে বৰ্ণনা কৰা হয় যেতিয়া কেৱল কেইটামানহে ব্রণৰ পিম্পল থাকে, বা একেবাৰে নাথাকে।
• মজলীয়া ব্রণ (Moderate Acne): মজলীয়া ব্রণ থকা লোকসকলৰ ব্রণৰ দাগ লক্ষণীয়ভাৱে অধিক হয়। ফুলা পিম্পলবোৰক “পাপুল” বা “পুষ্টুল” (হালধীয়া পুঁজৰে ভৰ্তি ফোলা) বুলি কোৱা হয়।
• তীব্ৰ ব্রণ (Severe Acne): গুৰুতৰ প্ৰকাৰৰ ব্ৰণ থকা লোকসকলৰ ছালত যথেষ্ট পৰিমাণে পাপুল (papule) আৰু পুষ্টুল (pustule) থাকে, লগতে নোডুল (Nodule) থাকে। এই নোডুলবোৰ প্ৰায়ে ৰঙা আৰু বেদনাদায়ক হয়। ব্রণৰ ফলত দাগ হ’ব পাৰে।

ব্ৰণৰ সমস্যাৰ প্ৰতিকাৰ | Remedies for Acne problem

ব্ৰণৰ সমস্যা হʼলে বহুলোকে ঘৰুৱা তথা প্ৰাকৃতিক উপায়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে আৰু বহুতে এইবোৰক প্ৰভাৱশালী বুলিও কʼব খোজে। এনে কিছুমান উপায় তলত উল্লেখ কৰা হʼল –

১) চাহ গছৰ তেল (Tea tree oil):

চাহ গছৰ তেল হৈছে এক প্ৰাকৃতিক এণ্টিবেক্টেৰিয়েল আৰু এণ্টি-ইনফ্লেমেটৰী, যাৰ অৰ্থ হৈছে ই P.acnes ধ্বংস কৰিব পাৰে, যি হৈছে ব্রণ সৃষ্টি কৰা বেক্টেৰিয়া। চাহ গছৰ তেলৰ প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী গুণাগুণে পিম্পলৰ ফুলা আৰু ৰঙা পৰাও হ্ৰাস কৰিব পাৰে। আপুনি চাহ গছৰ নিষ্কাশন থকা ক্ৰীম, জেল বা তেল প্ৰয়োগ কৰিব পাৰে। 

২) জোজোৱা তেল (Jojoba oil):

জোজোবা তেলৰ মমযুক্ত পদাৰ্থবোৰে ক্ষতিগ্ৰস্ত ছাল মেৰামতি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, যাৰ অৰ্থ হৈছে ই ক্ষত নিৰাময় দ্ৰুত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, যাৰ ভিতৰত আছে ব্রণৰ ঘাঁ। জোজোবা তেলৰ কিছুমান যৌগই ছালৰ প্ৰদাহ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, অৰ্থাৎ ই পিম্পল, হোৱাইটহেড আৰু অন্যান্য ফুলা ঘাঁৰ চাৰিওফালে ৰঙা পৰা আৰু ফুলা হ্ৰাস কৰিব পাৰে।

জেল, ক্ৰীম, বা মাটিৰ মাস্কৰ সৈতে জোজোবা তেল মিহলি কৰি ইয়াক ব্রণত প্ৰয়োগ কৰক। অন্যথা, কপাহ এটুকুৰাত কেইটোপালমান জোজোবা তেল লৈ ব্রণৰ ঘাঁৰ ওপৰত লাহেকৈ ঘঁহি দিয়ক।

৩) এলোভেৰা (Aloe vera):

এলোভেৰা হৈছে এক প্ৰাকৃতিক এণ্টিবেক্টেৰিয়েল আৰু এণ্টি-ইনফ্লেমেটৰী, ই ব্ৰণৰ উপস্থিতি আৰু বিকাশ হ্ৰাস কৰিব পাৰে। এলোভেৰাত যথেষ্ট পানী থাকে আৰু ই এক উৎকৃষ্ট ময়েশ্চাৰাইজাৰ, সেয়েহে ই আন এণ্টি-ব্ৰণ সামগ্ৰীৰ পৰা শুকান ছাল প্ৰাপ্ত কৰা লোকসকলৰ বাবে বিশেষভাৱে উপযুক্ত।

৪) মৌ (Honey):

কেইবাশ বছৰ ধৰি ছালৰ স্থিতি, যেনে- ব্রণৰ চিকিৎসাৰ বাবে মৌ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। ইয়াত বহুতো এণ্টিঅক্সিডেণ্ট থাকে যি বন্ধ ছিদ্ৰৰ পৰা আৱৰ্জনা পৰিষ্কাৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।

৫) নহৰু (Garlic):

নহৰু খাওঁক। নহৰুত অৰ্গেনোছালফাৰ (Organosulfur) যৌগ থাকে, যাৰ প্ৰাকৃতিক বেক্টেৰিয়া-প্ৰতিৰোধী আৰু প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী প্ৰভাৱ থাকে। অৰ্গেনোছালফাৰ যৌগবোৰে ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, যি শৰীৰক সংক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰে।

৬) গ্ৰীণ টি (Green tea):

গ্ৰীণ টি-ত কেটেচিন (Catechins) নামৰ পলিফেনল এণ্টিঅক্সিডেণ্টৰ এটা গোটৰ উচ্চ ঘনত্ব থাকে। ব্রণ থকা বেছিভাগ লোকৰ ছিদ্ৰত অত্যাধিক চিবাম বা প্ৰাকৃতিক শৰীৰৰ তেল থাকে আৰু পৰ্যাপ্ত এণ্টিঅক্সিডেণ্ট নাথাকে। এণ্টিঅক্সিডেণ্টে শৰীৰক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু আৱৰ্জনা সামগ্ৰী ভাঙি পেলোৱাত সহায় কৰে যি স্বাস্থ্যকৰ কোষবোৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে। গ্ৰীণ টি-য়ে মুকলি ব্ৰণৰ ঘাঁত গঢ় লৈ উঠা কিছুমান আৱৰ্জনা পৰিষ্কাৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।

৭) নাৰিকল তেল (Coconut oil):

নাৰিকল তেলত প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী আৰু বেক্টেৰিয়া-ৰোধী যৌগ থাকে। এই গুণবোৰৰ বাবে নাৰিকল তেলে শালমইনা সৃষ্টিকাৰী বেক্টেৰিয়া ধ্বংস কৰিব পাৰে আৰু ৰঙা পৰা আৰু পিম্পল ফুলা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। নাৰিকল তেলে খোলা ব্রণৰ ঘাঁ আৰোগ্য হোৱাত গতি আনিব পাৰে।

৮) শৰীৰৰ আৰ্দ্ৰতা বজাই ৰাখক (Stay hydrated):

শৰীৰৰ আৰ্দ্ৰতা বজাই ৰখাটো অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ কিয়নো ই ব্ৰণৰ ঘাঁ আৰোগ্য হোৱাত সহজ কৰে আৰু প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ সামগ্ৰিক বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰে। যেতিয়া ছাল শুকান হয়, ই সহজে খজুৱতি বা ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত পিম্পল হ’ব পাৰে। শৰীৰৰ সঠিক আৰ্দ্ৰতাই নতুন ছালৰ কোষবোৰ সঠিকভাৱে বিকশিত হোৱাটো নিশ্চিত কৰে আৰু ঘাঁবোৰ আৰোগ্য হৈ উঠে।

Read Also: পানীৰ গুৰুত্ব – আপুনি জানেনে এদিনত কিমান পানী খাব লাগে?

৯) মানসিক চাপ দূৰত ৰাখক (Stay away from stress):

চাপৰ ফলত এণ্ড্ৰোজেন হৰমনৰ স্তৰ বৃদ্ধি হয়। এণ্ড্ৰোজেনে ছিদ্ৰবোৰত চুলিৰ ফলিকল আৰু তেল গ্ৰন্থি উদ্দীপিত কৰে, যাৰ ফলত ব্ৰণৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়।

১০) তেলযুক্ত প্ৰসাধন সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ নকৰিব (Stop using oil-based cosmetics):

তেল-আধাৰিত বা তেলযুক্ত সামগ্ৰীয়ে ছিদ্ৰবোৰ অৱৰুদ্ধ কৰিব পাৰে, সেইবোৰ বন্ধ হোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰে আৰু ব্রণৰ ঘা সৃষ্টি কৰে।

১১) ব্ৰণবোৰত নখ নলগাব (Do not touch acnes):

স্পৰ্শ কৰা, ঘঁহা, চেপি ধৰা আদি কাৰ্যই ব্রণৰ ঘাঁটোত অধিক বেক্টেৰিয়া প্ৰৱৰ্তন কৰায়, যাৰ ফলত অধিক সংক্ৰমণ হ’ব পাৰে। পিম্পল এটা চেপিলে বেক্টেৰিয়া আৰু আৱৰ্জনা ছালৰ অধিক ভিতৰলৈ সোমাই যায়, সেয়েহে পিম্পলটো আগৰ তুলনাত বেয়াকৈ ঘূৰি আহিব পাৰে।

Read Also: আভাকাডো – স্বাস্থ্যৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Avocado

জটিলতা | Complications

ব্ৰণৰ ফলত দাগ হ’ব পাৰে, বিশেষকৈ যদি ই গুৰুতৰ সমস্যা ৰূপে থাকে। কেতিয়াবা ঘাঁ থিক হোৱাৰ পাছতো দাগ ৰৈ যায়। ব্ৰণৰ ফলত হোৱা ঘাঁবোৰ ছালৰ গভীৰ স্তৰত পোৱা যায়। সেইবোৰ একেবাৰে বেলেগ ধৰণে আৰোগ্য হয়, যদিও কিছুমান লোকৰ কেৱল সৰু, সমতল দাগ থাকে যিবোৰ খুব কমেই লক্ষণীয়, আন কিছুমানৰ মুখত স্পষ্টভাৱে লক্ষণীয় দাগ দেখা যায়। ব্রণৰ দাগবোৰ নিম্নলিখিত শ্ৰেণীবোৰত বিভক্ত কৰিব পাৰি –

• এট্ৰফিক দাগ (Atrophic scars)- যদি ব্রণৰ ঘাঁ সঠিকভাৱে আৰোগ্য নহয়, পৰ্যাপ্ত সংযোজক কলা প্ৰস্তুত কৰা নহয়। তাৰ পিছত দাগটো চাৰিওফালৰ কোষকলাৰ তলত গঠন হয়, যাৰ ফলত ছালত দাগ হয়।
• হাইপাৰট্ৰফিক দাগ (Hypertrophic scars)– এই উত্থাপিত দাগবোৰ আপোনাৰ বুকু, পিঠি বা কান্ধত সৃষ্টি হ’ব পাৰে, বিশেষকৈ তীব্ৰ ব্ৰণ থকা লোকৰ ক্ষেত্ৰত। যদি ঘাঁবোৰ আৰোগ্য হোৱাৰ সময়ত অত্যাধিক সংযোজক কলা উৎপন্ন হয় তেনেহ’লে সেইবোৰ বিকশিত হয়। এই ধৰণৰ ব্রণৰ দাগ কম সচৰাচৰ হয়।
• কেলইডৰ দাগ (keloid scar)-  অত্যাধিক সংযোজক কলা তৈয়াৰ কৰিলে কেলইডৰ দাগো সৃষ্টি হয়। হাইপাৰট্ৰফিক দাগৰ বিপৰীতে, অৱশ্যে, সেইবোৰ মূল ফুলা এলেকাতকৈ ডাঙৰ। এইটো এটা অতি বিৰল প্ৰকাৰৰ ব্রণৰ দাগ।

নিয়মীয়াকৈ ব্লেকহেড আৰু পুষ্টুল চেপিলে দাগ হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি হ’ব পাৰে।

সামৰণি | Conclusion

উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক ব্ৰণৰ সমস্যা আৰু জড়িত তথ্যৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। এই তথ্যবোৰ কেৱল আপোনাৰ জ্ঞানাৰ্থেহে জনোৱা হʼল। আশা কৰো এই তথ্যবোৰে আপোনাক উপকৃত কৰিব।

Sources: NCBI

FAQ

১) ব্ৰণ এক প্ৰকাৰৰ এলাৰ্জি হয় নেকি?

উঃ- নহয়, ব্ৰণ হৈছে এক ৰোগ যিয়ে ছালৰ তেল গ্ৰন্থিবোৰক প্ৰভাৱিত কৰে।

২) পিম্পল কিয় হয়?

উঃ- যেতিয়া মৃত ছালৰ কোষবোৰ অতিৰিক্ত তেল (sebum) ৰ সৈতে মিহলি হয় তেতিয়া পিম্পল সৃষ্টি হয়। এই মিশ্ৰণটোৱে ছিদ্ৰটো আৱদ্ধ কৰে, যাৰ ফলত ফুলি যায়। এই মিশ্ৰণত বেক্টেৰিয়া বিকশিত হ’ব পাৰে আৰু সংক্ৰমণ আৰু পুঁজলৈ ৰূপান্তৰিত হয়।

৩) তেলীয় খাদ্যই ব্ৰণৰ সমস্যা অধিক বেয়া কৰি তুলে নেকি?

উঃ- নহয়, তেলীয় খাদ্যই ব্ৰণৰ বিকাশত কোনো ভূমিকা পালন নকৰে। তথাপি যদি আপোনি তেলীয় খাদ্যৰ পৰা নিজ শৰীৰত কোনো ঋনাত্মক প্ৰভাৱ পৰা দেখে তেন্তে তেনে খাদ্য পৰিহাৰ কৰায়ে ভাল। 

৪) ৰোজাচিয়া আৰু ব্ৰণ একেই বেমাৰ নেকি?

উঃ- নহয়, ৰোজাচিয়া হৈছে মুখমণ্ডলৰ মাজৰ তৃতীয় অংশত পিম্পল আৰু লগতে ৰঙা পৰা, ফ্লাশিং, আৰু ভাহি থকা ৰক্তনলীৰ উপস্থিতি। ই সাধাৰণতে ৩০ আৰু ৪০ বছৰ আৰু অধিক বয়সৰ লোকসকলক প্ৰভাৱিত কৰে। চেহেৰাটো কেতিয়াবা ব্রণৰ দৰে যেন লাগিব পাৰে; অৱশ্যে, ৰোজাচিয়াত কোনো ব্লেকহেড বা হোৱাইটহেড নাথাকে।

৫) প্ৰসাধন সামগ্ৰীৰ ফলত ব্ৰণ হয় নেকি?

উঃ- যদি আপুনি সন্দেহ কৰে যে আপোনাৰ প্ৰসাধন সামগ্ৰীয়ে আপোনাৰ দাগবোৰত অৰিহণা যোগাইছে তেন্তে কেইসপ্তাহমান মেকআপ নকৰাকৈ চাওঁক আৰু ফলাফলবোৰ পৰ্যবেক্ষণ কৰক। তেলেতীয়া পদাৰ্থৰ সৈতে ছালৰ পোনপটীয়া সংস্পৰ্শ আৰু কিছুমান ক্ষেত্ৰত, ছালত পোনপটীয়াকৈ প্ৰয়োগ কৰা প্ৰসাধন সামগ্ৰীৰ ফলত ব্ৰণ ৰৈ যাব পাৰে।

Writer: Aparna Singha