বেঙেনাৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ আৰু অপকাৰিতা | Benefits, Uses and Side Effects of Brinjal (Solanum melongena)
পৰিদৰ্শন
আমাৰ স্বাস্থ্যৰ মানদণ্ড উন্নতিৰ বাবে বনৌষধি ভেষজ, ঔষধি জাতীয় শাক, পাচলি, উদ্ভিদ আৰু ফল- মূল সমূহে বিশেষ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে।পুৰণি কালৰ পৰাই এই সমূহক ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰি অহা হৈছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ আৰু পাচলি সমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে এবিধ ভাৰতৰ লগতে অসমতো পোৱা ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট পাচলি হৈছে বেঙেনা (Brinjal) ।
বেঙেনা হৈছে ঔষধি গুণৰে পৰিপুষ্ট এবিধ পুষ্টিকৰ পাচলি যি ভাৰতীয় ৰন্ধন প্ৰণালীত সচৰাচৰ ভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বেঙেনা ‘Solanaceae’ পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত উদ্ভিদ। বেঙেনাক Eggplant, Aubergine, Brinjal আদি নামেৰেও জনা যায়। বেঙেনা গছবিধক ইয়াৰ খোৱা ফলৰ বাবে বিশ্বজুৰি খেতি কৰা হয়। বেঙেনাৰ বিশেষ স্বাস্থ্য লাভালাভ আছে। ই শক্তিশালী হাড় গঢ়াত আৰু অষ্টিওপোৰোচিছ (Osteoporosis) প্ৰতিৰোধ কৰাত সহায় কৰে, হৃদযন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰে আৰু ডায়েবেটিচ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। ভিটামিন A, B, C আৰু ফলেট আৰু খনিজ যেনে- পটাছিয়াম, মেগনেছিয়াম, কেলচিয়াম আৰু ফছফৰাছেৰে ভৰপূৰ আহাৰৰ আঁহৰ এক উৎকৃষ্ট উৎস।
বেঙেনাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ
মালয়েছিয়া আৰু ভাৰতত বনৰীয়া বেঙেনা গজা দেখা যায়। চোলানাম ইনচানুম- বেগেনা উদ্ভিদৰ এক কাঁইটীয়া প্ৰকাৰ যি প্ৰায়েই ভাৰতৰ পশ্চিম বংগৰ শুকান পাহাৰত পোৱা যায়। একেদৰে, উদ্ভিদৰ কিছুমান হালধীয়া ফলৰ প্ৰকাৰ মালায়াত বনৰীয়া কৈ গজা দেখা যায়। বেঙেনাৰ পোন প্ৰথমবাৰৰ বাবে খেতি ভাৰতত কৰা হৈছিল। পাৰ্চীসকলে তেতিয়া ইয়াক ভাৰতৰ পৰা আফ্ৰিকালৈ সৰবৰাহ কৰাইছিল যেতিয়া আৰৱসকলে ইয়াক স্পেইনৰ সৈতে পৰিচয় কৰাইছিল। ই সম্ভৱতঃ স্পেইনৰ পৰা বাকী ইউৰোপলৈ বিয়পি পৰিছে। আজি, পৃথিৱীৰ গৰম অংশত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ বেঙেনা বিকশিত হোৱা দেখা যায়।
বেঙেনা সাধাৰণতে বাৰ্ষিক উদ্ভিদ হিচাপে খেতি কৰা হয়। ই এক থিয় জোপোহা কাণ্ডৰ গছ যি কেতিয়াবা মেৰুদণ্ডেৰে সজ্জিত হয়। পাতবোৰ ডাঙৰ, ডিম্বাশয়, আৰু সামান্য লʼব যুক্ত। ইয়াৰ বেঙুনীয়া ফুলবোৰ অকলশৰীয়াকৈ থাকে আৰু প্ৰায় ৫ চেমি (২ ইঞ্চি) ৰ হয়। ফলটো হৈছে এক ডাঙৰ ডিম্বাকৃতিৰ যাৰ পৃষ্ঠ চকচকীয়া আৰু গাঢ় বেঙুনীয়াৰ পৰা ৰঙা, গুলপীয়া, হালধীয়া বা বগা ৰঙৰ আৰু কেতিয়াবা পটিযুক্ত হোৱা দেখা যায়।
এই প্ৰবন্ধটিত বেঙেনাৰ উপকাৰিতাৰ বিষয়ে এক সাম্যক তথ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
Read Also: ভেণ্ডিৰ উপকাৰিতা | Benefits of Lady Finger
১০০ গ্ৰাম বেঙেনাৰ পুষ্টিৰ মূল্য | Nutritional value of per 100g Brinjal
- Energy: 104 kJ (25 kcal)
- Carbohydrates: 5.88 g
- Sugars: 3.53 g
- Dietary fibre:3 g
- Fat: 0.18 g
- Protein: 0.98 g
- Vitamin
- Thiamine (B1): 0.039 mg
- Riboflavin (B2): 0.037 mg
- Niacin (B3): 0.649 mg
- Pantothenic acid (B5): 0.281 mg
- Vitamin B6: 0.084 mg
- Folate (B9): 22 μg
- Vitamin C: 2.2 mg
- Vitamin E: 0.3 mg
- Vitamin K: 3.5 μg
- Minerals
- Calcium: 9 mg
- Iron: 0.23 mg
- Magnesium: 14 mg
- Manganese: 0.232 mg
- Phosphorus: 24 mg
- Potassium: 229 mg
- Zinc: 0.16 mg
- Other constituents
- Water: 92 g
বেঙেনাৰ ভিন্ন আঞ্চলিক নাম | Different Regional Names of Brinjal
- ইংৰাজী ভাষাত : Brinjal, Aubergine
- তামিল ভাষাত: Kathirikai
- মালায়ালম ভাষাত: Vazhuthananga
- তেলুগু ভাষাত : Vankaya/San Vankaya
- হিন্দী ভাষাত: Baingan / Ringna
- বাংলা ভাষাত : Begun
- গুজৰাটী ভাষাত : Baingan / Ringna
- মাৰাঠী ভাষাত : Vange
- উৰিয়া ভাষাত : Baigan / Baigana
- পাঞ্জাৱী ভাষাত: Bataun / Baingan
- কাশ্মিৰী ভাষাত : Waangum
বেঙেনাৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন | Scientific Classification of Brinjal
- Kingdom: Plantae
- Clade: Tracheophytes
- Clade:Angiosperms
- Clade: Eudicots
- Clade: Asterids
- Order: Solanales
- Family: Solanaceae
- Genus: Solanum
- Species: S. Melongena
- Scientific name: Solanum melongena
বেঙেনাৰ উপকাৰিতা | Benefits of Brinjal
১. হাড়ৰ স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰে (Promotes Bone Health)
বেঙেনাত ফেনোলিক যৌগৰ উপস্থিতিয়ে অষ্টিওপোৰোচিছ (Osteoporosis) হ্ৰাস কৰে, হাড়ৰ খনিজ ঘনত্ব বৃদ্ধি কৰে আৰু শক্তিশালী হাড় গঢ়ে। বেঙেনাত কেলচিয়াম আৰু পটাছিয়ামৰ উপস্থিতিয়ে হাড়ৰ স্বাস্থ্য আৰু সামগ্ৰিক শক্তি আৰু কেলচিয়াম গ্ৰহণত পটাছিয়াম সহায় কৰে, যাৰ ফলত বেঙেনাবোৰ অষ্টিওপোৰোচিছ (Osteoporosis) আৰু হাড়ৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে সম্পূৰ্ণ বুষ্টাৰ হৈ পৰে।
২. মস্তিষ্কৰ কাৰ্যক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে (Enhances Brain Function)
বেঙেনা হৈছে Phytonutrients- ৰ এক ভাল উৎস, যি জ্ঞানীয় কাৰ্য আৰু মানসিক স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰে। বেঙেনাৰ সেৱনে আপোনাৰ মগজুলৈ তেজৰ প্ৰবাহ বৃদ্ধি কৰে, স্মৃতিশক্তি আৰু বিশ্লেষণাত্মক চিন্তা বৃদ্ধি কৰে। ইয়াক মগজুৰ খাদ্য বুলিও কোৱা হয়, কিয়নো বেঙেনাত থকা পটাছিয়ামে vasodilator আৰু মগজু ৰক্ষাকাৰী হিচাপে কাম কৰে।
৩. স্বাস্থ্যৱান হৃদযন্ত্ৰৰ বাবে (For A Healthy Heart)
বেঙেনাত bioflavonoids-ৰ প্ৰাচুৰ্যতা ৰক্তচাপ হ্ৰাস কৰাৰ বাবে যথেষ্ট, ইয়াৰ ফলত, কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ প্ৰণালীৰ ওপৰত চাপ আৰু চাপ হ্ৰাস হয় আৰু হৃদযন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্য উন্নত হয়। বেঙেনাৰ ক্লোৰোজেনিক যৌগবোৰ উচ্চ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট কাৰ্যকলাপৰ বাবে জনাজাত যি LDL কলেষ্টেৰল হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
৪. ডায়েবেটিচ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে (Controlled Diabetes)
ডায়েবেটিচ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ বাবে বেঙেনা হৈছে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ খাদ্য, আঁহৰ উপস্থিতি আৰু কম পৰিমাণৰ দ্ৰৱণীয় কাৰ্বোহাইড্ৰেটৰ বাবে। বেঙেনাবোৰে শৰীৰৰ ভিতৰত গ্লুকোজ আৰু ইনচুলিনৰ কাৰ্যকলাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত আৰু ৰক্ত শৰ্কৰাৰ বৃদ্ধি প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰে।
৫. ৰক্ত নলীবোৰ শক্তিশালী কৰে (Strengthens Blood Vessels)
বেঙেনা নিয়মিয়াকৈ গ্ৰহণ কৰিলে ৰক্তনলীবোৰত অৱৰোধ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰে, ভিটামিন K-ৰ উপস্থিতিৰ বাবে যি শৰীৰত ৰক্ত নলীবোৰ শক্তিশালী কৰে।
৬. ওজন হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে (Facilitates Weight Loss)
উচ্চ-পানীৰ পৰিমাণ থকা আৰু কেলৰি কম হোৱা বাবে বেঙেনা ওজন হ্ৰাসৰ বাবে এক আদৰ্শ বিকল্প হৈ পৰে। ইয়াৰ উপৰিও, আঁহৰ এক ভাল উৎস হোৱাৰ বাবে, ই হঠাতে ভোকৰ বেদনা পূৰণ কৰে আৰু দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে আপোনাক ভোক নলগায়। ই LDL জমা হোৱাও হ্ৰাস কৰে, যাৰ ফলত বিপাক উন্নত হয় আৰু শৰীৰক এক সন্তুলিত ওজন বজাই ৰখাত সহায় কৰে।
৭. চকুৰ স্বাস্থ্য উন্নত কৰে (Improves Eye Health)
বেঙেনাত লুটিন (Lutein) আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্টৰ প্ৰাচুৰ্যই চকুৰ ভিতৰত তৰল উৎপাদন হ্ৰাস কৰে, যাৰ ফলত চাপ হ্ৰাস হয় আৰু গ্লুকোমাৰ চিকিৎসা আৰু ব্যৱস্থাপনা হয়। নিয়মীয়া ব্যৱহাৰে বয়স-সম্পৰ্কীয় মেকুলাৰ অৱক্ষয় প্ৰতিহত কৰে, যি হৈছে অন্ধত্ব আৰু দৃষ্টিশক্তিৰ দুৰ্বলতাৰ মুখ্য কাৰণ। ই ৰেটিনাত তেজৰ প্ৰবাহ উন্নত কৰে, স্নায়ু কোষবোৰ সুৰক্ষিত কৰে আৰু দৃষ্টি শক্তি উন্নত কৰে।
৮. ছালৰ স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰে (Augments Skin Health)
ভিটামিন, খনিজ পদাৰ্থ, এন্থোচাইনিন (প্ৰাকৃতিক উদ্ভিদৰ যৌগ) আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্টেৰে সমৃদ্ধ, বেঙেনা হৈছে সকলো ধৰণৰ ছালৰ সমস্যাৰ বাবে এক যাদুকৰী প্ৰতিকাৰমূলক খাদ্য। ই ছালক পুনৰুজ্জীৱিত কৰে কিন্তু লগতে ৰং উজ্বল কৰে আৰু ইয়াক ভিতৰৰ পৰা জিলিকি উঠাত সহায় কৰে। ই ছালৰ সমস্যা আৰু বাৰ্ধক্যৰ বিভিন্ন লক্ষণ যেনে- ছাল কোঁচ খোৱা, সূক্ষ্ম ৰেখা, দাগ আদিৰ চিকিৎসা কৰাতো যথেষ্ট উপকাৰী।
৯. কৰ্কট ৰোগ (Cancer)
বেঙেনাৰ polyphenols-য়ে শৰীৰক কৰ্কট ৰোগৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। Anthocyanins আৰু chlorogenic এচিডে কোষবোৰক মুক্ত ৰেডিকেলৰ দ্বাৰা হোৱা ক্ষতিৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে। দীৰ্ঘম্যাদী সময়ত, ই টিউমাৰৰ বিকাশ আৰু কৰ্কট কোষৰ বিস্তাৰ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
১০. ৰক্তহীনতাৰ বাৱে (For Anemia)
ৰক্তহীনতা থকা লোকসকল মুৰৰ বিষ, মাইগ্ৰেইন, ভাগৰ, দুৰ্বলতা, হতাশা আৰু জ্ঞানীয় বিকাৰত ভোগে। বেঙেনা লোৰ এক সমৃদ্ধ উৎস হোৱাৰ বাবে ৰক্তহীনতা আৰু ইয়াৰ ফলত হোৱা লক্ষণবোৰৰ সৈতে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰে। বেঙেনাত তাম থাকে যি লোৰ সৈতে একেলগে লোহিত ৰক্ত কণিকাৰ গণনা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে। চাপ আৰু ভাগৰ অনুভৱ প্ৰতিহত কৰিবলৈ আৰু শক্তিশালী অনুভৱ কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ লোহিত ৰক্ত কণিকাৰ প্ৰয়োজন।
Read Also: মানৱ শৰীৰত ৰক্তহীনতা (Anemia) – প্ৰকাৰ, লক্ষণ, কাৰণ আৰু প্ৰতিকাৰ
বেঙেনাৰ ব্যৱহাৰ | Uses of Brinjal
বেঙেনাৰ ভিন্ন ধৰণৰ ব্যঞ্জন তৈয়াৰ কৰি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বেঙেনাক বিভিন্ন ধৰণে ৰন্ধা হয় যেনে- হেকি, জুইত পুৰি বাৰবেক্যু, তেলত ভাজি বা কিন্বিত ৰূপত। বেঙেনা ভূমধ্যসাগৰীয় আৰু ভাৰতীয় ৰন্ধন প্ৰণালীত চাটনি হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। ভাৰতীয় ৰন্ধন প্ৰণালীত, সেইবোৰ আঞ্জাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
Read Also: বীটৰ উপকাৰিতা | Benefits of Beetroot
বেঙেনাৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Side Effects of Brinjal
বেঙেনাৰ স্বাস্থ্য উপকাৰিতা স্বত্বেও এই পাচলি বৃহৎ পৰিমাণত সেৱন কৰিলে আপোনাৰ শৰীৰত কিছু ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে। বেঙেনাত থকা Nasunin হৈছে এক ফাইটোকেমিকেল যি কোষবোৰৰ পৰা লো বান্ধি আঁতৰাব আৰু আঁতৰাব পাৰে। বৃক্কৰ পাথৰ এই পাচলিৰ অক্সালেটৰ ফলত হ’ব পাৰে। অৱশেষত, বেঙেনা nightshades ৰ পাচলি পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত আৰু যদি অধিক পৰিমাণে গ্ৰহণ কৰা হয়, কিছুমান লোকৰ এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব পাৰে।
অত্যাধিক বেঙেনা খোৱাৰ ফলত হোৱা কিছুমান পাৰ্শ্বক্ৰিয়াসমূহ হৈছে–
- ঋতুস্ৰাৱক উদ্দীপিত কৰিব পাৰে (Can stimulate menstruations)
- গৰ্ভপাত হ’ব পাৰে (May lead to Abortion)
- এচিডিক সমস্যা সৃষ্টি কৰিব পাৰে (May cause acidic problems)
- এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব পাৰে (Can cause allergic reaction)
- নিকোটিন থাকিব পাৰে (May contain Nicotine)
- অত্যাধিক পটাছিয়াম আৰু আঁহ বেয়া (Too Much Potassium And Fibers Is Bad)
- এণ্টিডিপ্ৰেচেণ্ট ঔষধৰ সৈতে হস্তক্ষেপ কৰা (Interfere With Antidepressant Drugs)
- কাৰ্চিনইড টিউমাৰ পৰীক্ষাত মিছা ইতিবাচক ফলাফল দিব পাৰে (May Give False Positive Result In Carcinoid Tumours Test)
সেয়হে বেঙেনাৰ উপকাৰিতা আৰু অপকাৰীতা সমূহলৈ লক্ষ্য ৰাখি ইয়াক নিয়মীয়াকৈ সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত কিয়নো যিকোনো সামগ্ৰীৰে অত্যাধিক ব্যৱহাৰে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। ৰোগ নিৰাময়ত ঔষধি ক্ষেত্ৰত বেঙেনা ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় বেঙেনাৰ উপকাৰিতা সম্বন্ধে এক সাম্যক পৰিচয় পালে। বেঙেনাৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ।
FAQ
১/ বেঙেনাত কোনটো ভিটামিন পোৱা যায়?
উত্তৰ: বেঙেনাত ভিটামিন C, K, আৰু B6 আৰু পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ পটাছিয়াম, মেঙ্গানিজ আৰু আঁহ থাকে।
২/ কোনে বেঙেনা খোৱা উচিত নহয়?
উত্তৰ: বেঙেনাত Solanine নামৰ এটা যৌগ থাকে। বেঙেনাৰ অত্যাধিক সেৱনৰ ফলত Solanine জমা হ’ব পাৰে যাৰ ফলত আৰ্থ্ৰাইটিছ যেনে- প্ৰদাহ, বিষ আৰু গাঁঠিৰ জঠৰতাৰ লক্ষণ দেখা দিব পাৰে। গতিকে সাধাৰণতে পৰামৰ্শ দিয়া হয় যে আৰ্থ্ৰাইটিছ থকা লোকসকলে বেঙেনা খোৱা পৰিহাৰ কৰিব লাগে।
৩/ বেঙেনাৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া আছে নেকি?
উত্তৰ: এই উদ্ভিদৰ পাত বা কন্দ খোৱাৰ ফলত ডিঙিত জ্বলা-পোৰা, ওকালি অহা আৰু বমি, আৰু হৃদযন্ত্ৰৰ এৰিথমিয়া আদি লক্ষণ হ’ব পাৰে।
৪/ বেঙেনা যকৃতৰ বাবে ভাল নেকি?
উত্তৰ: এক অধ্যয়ন অনুসৰি, বেঙেনা খালে LDL-ৰ স্তৰ আৰু সুৰাবিহীন চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগৰ আশংকা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। এই পাচলিত পুষ্টি আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্ট থাকে যি হজম উন্নত কৰিব পাৰে, ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰিব পাৰে আৰু কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰিব পাৰে।
৫/ বেঙেনা চকুৰ বাবে ভাল নেকি?
উত্তৰ: শেহতীয়া অধ্যয়ন অনুসৰি, গৱেষকসকলে জানিব পাৰিছে যে বেঙেনাৰ ভিতৰৰ ৰাসায়নিক পদাৰ্থবোৰ আপোনাৰ চকুৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে অত্যন্ত উপকাৰী কিয়নো ই Intraocular Stress হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে। এইটো গ্লুকোমা (Glaucoma)-ত ভুগি থকা ব্যক্তিসকলৰ বাবে বিশেষভাৱে সহায়কৰ।
Writer: Mahezubin Saikia