জিকাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ

জিকাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ | Benefits and Uses of Ridge Gourd

পৰিদৰ্শন

শাক-পাচলি স্বাস্থ্য সম্পৰ্কিত গুণা-গুণৰ বিষয়ে কোনো সন্দেহ নাই। এইবোৰে খাদ্যৰ জুতি বঢ়োৱাৰ লগতে শৰীৰৰ পুষ্টিতো ভুমিকা পালন কৰে। অতীজৰে পৰা লোক সমাজত প্ৰচলিত যে সকলো ধৰণৰ শাক-পাচলি সেৱন কৰা লোকৰ দেহত বেমাৰ আজাৰে সহজে বসতি লʼব নোৱাৰে। 

জিকা (Ridge Gourd) এক বাৰ্ষিক বগাই যোৱা ধৰণৰ উদ্ভিদ। ইয়াৰ কাণ্ডবোৰ ৫-কোণযুক্ত, পাঁজৰৰ সৈতে গাঁঠি থাকে। উদ্ভিদজোপা লতা জাতীয় আৰু ইয়াৰ ফলবিধ দীঘলীয়া ওলম্বকৈ লাগে। জিকা উদ্ভিদৰ গা-গছডাল ক্ষীণ, নোমাল আৰু পাতল সেউজীয়া বৰণৰ। এই ফলৰ বাকলিবোৰ শিৰাযুক্ত আৰু এই শিৰাবোৰ দুয়োমূৰত গাঁঠিযুক্ত। ফলবিধকে প্ৰায় খোৱা হয়। এই ফলবিধ মধ্যমীয়া সেউজীয়া ৰঙৰ পৰা দাঠ সেউজীয়া ৰঙৰ হʼব পাৰে। এই উদ্ভিদৰ পাতবোৰ লাওপাতৰ দৰে তৰা আকৃতিৰ হয় আৰু এই পাতবোৰৰ ওপৰফাল গাঢ় সেউজীয়া, তলৰ ফাল তুলনামূলক ভাবে পাতল সেউজীয়া হয়। ইয়াৰ পাতৰ লগে লগে বহুতো টেণ্ড্ৰিল থাকে। এই টেণ্ড্ৰিলবোৰৰ সহায়তেই গছজোপাই বগাই যায়। এই গছজোপাৰ পাতবোৰ অতি ঘনকৈ লাগে আৰু তাৰ লগে লগে ৫ টাকৈ পাহিযুক্ত সৰু সৰু হালধীয়া বৰণৰ ফুল লাগে। ইয়াৰ মতা আৰু মাইকী দুয়োবিধ ফুলেই একেটা গছতে লাগে। মাইকীফুলবোৰ ফলৰ আগফালৰ গাঁঠিত লাগে আৰু মতাফুল টেণ্ড্ৰিলৰ সৈতে থাকে। এই গছজোপা গ্ৰীষ্মকালত লহ-পহকৈ বাঢ়ে।

জিকাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ

জিকা উদ্ভিদক ভাল নিষ্কাশন আৰু ৬.৫-৭.৫ ৰ ভিতৰত পি.এইচ.-ৰ স্তৰ থকা জৈৱিক পদাৰ্থৰে সমৃদ্ধ বালিয়া সাৰযুক্ত মাটিৰ প্ৰয়োজন। ইয়াক জুলাই আৰু জানুৱাৰীৰ সময়ছোৱাত ৰোপণ কৰা হয়। এক হেক্টৰৰ বাবে প্ৰায় ১.৫ কিলোগ্ৰাম বীজৰ প্ৰয়োজন হয়। বীজবোৰ ৰোপণ কৰাৰ আগতে ট্ৰাইকোডাৰ্মা ভাইৰাইড 4 গ্ৰাম বা চিউডোমোনাছ ফ্লুৰেচেঞ্চ ১০ গ্ৰাম/কিগ্ৰা বীজৰ দ্বাৰা পৰীক্ষণ কৰা হয়। পথাৰ খন মিহিকৈ তিলত প্ৰস্তুত কৰা হয়। ৩০ চেমি*৩০ চেমি*৩০ চেমি আকাৰৰ ২.৫*2 মিটাৰ ব্যৱধানত গাঁত খনন কৰি আৰু বেচিন গঠন কৰা হয়। বীজবোৰ (৫ টা বীজ/গাঁত) ৰোপণ কৰি ১৫ দিনৰ পিছত পুলিবোৰ দুটা/গাঁতলৈ পাতল কৰি ৰোপন কৰা হয়। এই উদ্ভিদক ভালদৰে গঢ় লʼবলৈ ভালেমান পানীৰ প্ৰয়োজন হয়।

সহজে উপলব্ধ পাচলি জিকাৰ শৰীৰৰ পক্ষে থকা উপকাৰিতা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত অন্যান্য তথ্যৰ বিষয়ে এই প্ৰৱন্ধটিত আলোচনা কৰা হʼব।

Real Also: জলফাই তেলৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Olive Oil

জিকাৰ বিভিন্ন আঞ্চলিক নাম | Different Regional names of Ridge Gourd 

• ইংৰাজী : Ridge Gourd, Chinese Okra, Sponge Gourd
• মাৰাঠী : Kadhai, Dodka, Doadakee 
• হিন্দী : Nenua, Gilki, Chikni turai, Toree, Torai, Kalitori Tharoayi
• বাংলা : Jhinga
• তেলেগু : Ridj gorintaku, Neyangnattakolu, Beera Kayi
• কান্নাড়া : Hirekayi
• মালায়ালাম : Ridj mattanna, Peechinga
• তামিল : Pirkkankai
• গুজৰাটী : Turia, Sirola
• কংকানী : Ghossaley, Gosalen
• ওড়িয়া : Janchi, Jahni
• পঞ্জাৱী : Kalitori
• তুলু : Peerae
• কাশ্মিৰী : Turrei
  

জিকাৰ জীৱ-বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণী বিভাজন | Scientific Classification of Ridge Gourd

• ৰাজ্য (Kingdom) :   Plantae
• শ্ৰেণী (Clade) : Tracheophytes
• শ্ৰেণী (Clade) : Angiosperms
• শ্ৰেণী (Clade) : Eudicots
• শ্ৰেণী (Clade) : Rosids
• বৰ্গ (Order) : Cucurbitales
• পৰিয়াল (Family) : Cucurbitaceae
• জাতি (Genus) : Luffa
• প্ৰজাতি (Species) : L. acutangula
• বৈজ্ঞানিক নাম(Scientific name): Luffa acutangula

জিকাত পোৱা পুষ্টিকৰ উপাদান | Nutritious Elements presents in Ridge Gourd

প্ৰতি ১০০ গ্ৰাম জিকাত থকা পুষ্টিৰ মূল্য তলত উল্লেখ কৰা হʼল –

• শক্তি (Energy) : ৬৫
• চৰ্বি (Fat) : ০.৩ গ্ৰাম
• চডিয়াম (Sodium) : ২১ মিলিগ্ৰাম 
• পটেছিয়াম (Potassium) : ৪৫৩ মিলিগ্ৰাম 
• কৰ্বহাইড্ৰেট (Carbohydrate) : ১৪ গ্ৰাম
• আহঁ (Fibre) : ২.৯ গ্ৰাম
• চেনি (Sugar) : ৫ গ্ৰাম
• প্ৰটিন (Protein) : ০.৭ গ্ৰাম
• ভিটামিন এ (Vitamin A) : ২৬০ IU
• ভিটামিন চি (Vitamin C) : ৯%
• ভিটামিন বি-৬ (Vitamin B6) : ৫%
• লো (Iron) : ২%
• মেগনেছিয়াম (Magnesium) : ৫%

জিকাৰ  উপকাৰিতা | Benefits of Ridge Gourd

১) দৃষ্টি শক্তি বৃদ্ধি কৰে (Promotes Eye health):

জিকাত প্ৰচুৰ পৰিমাণে ভিটামিন এ, বিটা কেৰোটিনৰ ৰূপত থাকে যিয়ে আনকি বৰ্ধিত বয়সতো দৃষ্টিশক্তি উন্নত কৰাত অৰিহণা যোগায়। এইবোৰে মেকুলাৰ অৱক্ষয়, আংশিক অন্ধত্ব আৰু চকুৰ অন্যান্য ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰাত সহায় কৰে। এক মূল্যৱান এণ্টিঅক্সিডেণ্ট হোৱাৰ বাবে, বিটা কেৰোটিনে চকুৰ স্নায়ু আৰু দৃশ্যমান ৰক্তনলীবোৰক বিষাক্ত পদাৰ্থৰ পৰা মুক্ত কৰে, যাৰ ফলত চকুবোৰ ক্ষতিকাৰক মুক্ত ৰেডিকেলৰ পৰা ৰক্ষা পৰে।

২) কৌষ্ঠ্য-কাঠিন্যতা দূৰ কৰে (Relieves Constipation):

জিকাত প্ৰচুৰ পৰিমাণৰ পানী থাকে। ইয়াৰ উপৰিও, জিকাৰ মঙহাল অংশত চেলুলোজ প্ৰচুৰ পৰিমাণে থাকে, যি হৈছে এক প্ৰাকৃতিক আহাৰৰ আঁহ। সেয়েহে, জিকাৰ ভাজি বা কেৱল কিছু মৌৰ সৈতে মিঠা কৰা জিকাৰ ৰস এগিলাচ খালেই কোষ্ঠ-কাঠিন্যতাৰ পৰা সকাহ পাব পাৰি। তাৰোপৰি, অন্ত্ৰৰ স্বাভাৱিক চলাচল আৰু হজম পুনৰুদ্ধাৰৰ বাবে জিকাৰ উপকাৰিতা মন কৰা যায়।

৩) যকৃতক সুস্থ ৰাখে (Keeps liver healthy):

জিকাক বিষাক্ত আৱৰ্জনা, সুৰাৰ অৱশিষ্ট আৰু হজম নোহোৱা খাদ্য কণাৰ তেজ বিশুদ্ধ কৰাৰ ক্ষমতা থকা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। সেয়েহে ই যকৃতৰ স্বাস্থ্য আৰু পিত্তৰ কাৰ্য উন্নত কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। পিত্ত হৈছে যকৃতৰ এক তৰল নিশ্চিহ্নতা, যি লিপিড বা চৰ্বি ভাঙিবলৈ সহায় কৰে। ই হেপাটিক নলীত উদ্ভৱ হোৱা জণ্ডিচ আৰু অন্যান্য সংক্ৰমণৰ কাৰ্যকৰী চিকিৎসা কৰে।

৪) ওজন হ্ৰাসত সহায় কৰে (Helps in weight loss):

জিকাত স্বাভাৱিকতে কেলৰি কম আৰু সংপৃক্ত চৰ্বি আৰু কলেষ্টেৰলৰ নগণ্য ঘনত্ব থাকে। ইয়াৰ ফলত, খাদ্যত প্ৰ’টিন, কাৰ্বোহাইড্ৰেট আৰু চৰ্বি তৎক্ষণাৎ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত হজম কৰাত সহায় কৰে আৰু লগতে শৰীৰৰ কোষকলাত চৰ্বিৰ অতিৰিক্ত জমা প্ৰতিহত কৰে। তদুপৰি, জিকাত থকা পেপটাইড আৰু এলকেলইডৰ দৰে ইনচুলিনে ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে, সেয়েহে ই ডায়েবেটিচ ৰোগীৰ শৰীৰৰ ওজন আৰু বিপাক বজাই ৰাখে।

৫) মধুমেহ ৰোগীৰ বাবে ভাল (Good for Diabetic patient):

জিকাত কেলৰি, শৰ্কৰা স্বাভাৱিকতে কম, আনহাতে আহাৰৰ আঁহৰ বিশাল ভাণ্ডাৰ থাকে, যি ভোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে, অকাল হেঁপাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে আৰু ওজন বৃদ্ধি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। তদুপৰি, এইবিধ মঙহাল সেউজীয়া শাক-পাচলিটো ফাইটোনিউট্ৰিয়েণ্টেৰে ভৰপূৰ যিয়ে হাইপোগ্লাইচেমিক (Hypoglycemic) বৈশিষ্ট্য বহন কৰে, এনেদৰে শৰীৰত আহাৰ গ্ৰহণৰ পিছত ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ হঠাতে বৃদ্ধি হোৱা প্ৰতিহত হয়। এনেদৰে, জিকায়ে হজমী শক্তি, বিপাক, ইনচুলিন কাৰ্যকলাপ উদ্দীপিত কৰে আৰু ডায়েবেটিচ নিয়ন্ত্ৰণত ৰখাত সহায় কৰে।

৬) ৰক্তহীনতাত ধ্বনাত্মক প্ৰভাৱ পেলায় (Shows positive effects in Anemia):

যথেষ্ট পৰিমাণৰ লো থকা আহাৰৰ সৈতে নিয়মীয়াকৈ জিকা খালে লোৰ অভাৱৰ ফলত হোৱা ৰক্তহীনতা নিৰাময় হয়। লগতে, জিকাত ভিটামিন বি-৬ যথেষ্ট পৰিমাণে থাকে, যি লোৰ সৈতে শৰীৰত লোহিত ৰক্ত কণিকাৰ সঠিক সংশ্লেষণত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। সেয়েহে, ই শৰীৰৰ সকলো অঙ্গলৈ তেজৰ প্ৰবাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, বিষ আৰু অৱসাদৰ লক্ষণবোৰ হ্ৰাস কৰে।

৭) ছালৰ সতেজতা পুনৰোজ্জীৱিত কৰে (Revitalizes Skin):

জিকাত থকা ভিটামিন চি আৰু ভিটামিন এ এণ্টিঅক্সিডেণ্টে দেহৰ পৰা ক্ষতিকাৰক মুক্ত ৰেডিকেল আঁতৰ কৰাত, স্বাস্থ্যৱান ছালৰ কোষকলাৰ অক্সিডেটিভ ক্ষতি প্ৰতিহত কৰাত আৰু তেজক বিষমুক্ত তথা বিশুদ্ধ কৰাত সহায় কৰে। দৈনিক আহাৰৰ অংশ হিচাপে জিকা অন্তৰ্ভুক্ত কৰিলে ছালৰ কোষবোৰলৈ তেজৰ প্ৰবাহ বৃদ্ধি কৰে, লগতে ই আপোনাক কোমল পৰিষ্কাৰ আৰু উজ্জ্বল ছাল প্ৰদান কৰিবৰ বাবে সংক্ৰমণ, ব্রণ, ডাঠ দাগ আদি প্ৰতিকাৰ কৰে।

৮) শৰীৰৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰন কৰে (Balances Body heat):

জিকাত প্ৰচুৰ পৰিমাণে পানী থাকে যিয়ে উল্লেখনীয় শীতল প্ৰভাৱ প্ৰদান কৰে আৰু শৰীৰৰ অত্যাধিক তাপ হ্ৰাস কৰে। ইয়াৰ উপৰিও, জিকাত পটাছিয়াম, ছডিয়াম, জিংক, তাম, চেলেনিয়ামকে ধৰি খনিজ পদাৰ্থৰ এক ভাণ্ডাৰ অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। এইবোৰে শৰীৰত অতিৰিক্ত এচিডিটি হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে। শৰীৰত পানীৰ অভাৱৰ সৈতে যুঁজ দিয়াৰ লগতে ই দেহত এক উপকাৰী ক্ষাৰীয় পৰিৱেশ প্ৰস্তুত কৰে, ইলেক্ট্ৰলাইটৰ ভাৰসাম্য পুনৰুদ্ধাৰ কৰে, দেহত হেৰুওৱা আৰ্দ্ৰতা আৰু পুষ্টি পূৰণ কৰে।

ইয়াৰোপৰি জিকাত প্ৰদাহ প্ৰতিৰোধী, এলাৰ্জি প্ৰতিৰোধী, Cerebroprotective প্ৰভাৱ থাকে। যাৰ বাবে ই শৰীৰত হোৱা প্ৰদাহজনিত সমস্যা, এলাৰ্জিৰ প্ৰতিক্ৰিয়া আদিৰ পৰা সকাহ দিব পাৰে। 

Read Also: ঢেঁকীয়াৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Fiddlehead Fern

জিকাৰ ব্যৱহাৰ | Uses of Ridge Gourd

জিকা এবিধ পুষ্টিকৰ তথা প্ৰিয় পাচলি। ইয়াক সাধাৰণতে খাবলৈহে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াত থকা বিভিন্ন পুষ্টিকৰ উপাদান যেনে- ভিটামিন, প্ৰটিন, আঁহ, চডিয়াম, পটেছিয়াম, লো, শক্তি আদিয়ে আমাৰ শৰীৰক সুস্থ কৰি ৰখাত অৰিহণা যোগায়। ইয়াক বিভিন্ন আঞ্জা, ভাজি, ব্যঞ্জন আদিত প্ৰয়োগ কৰা হয়। কোনো কোনো অঞ্চলত জিকাৰে তৈয়াৰী মিঠাই যেনে হাল্ৱা অতি জনপ্ৰিয়।  

ইয়াৰোপৰি জিকাৰ ৰস কিছু শাৰীৰিক অসুবিধাৰ ক্ষেত্ৰত ঘৰুৱা প্ৰতিকাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

জিকাৰ অপকাৰিতা | Harmful Side Effects of Ridge Gourd

• খাদ্য হিচাপে জিকাৰ বহুতো উপকাৰিতা পোৱা যায়, কিন্তু ঔষধ ৰূপে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ কিমান সুৰক্ষিত তাৰ কোনো সঠিক তথ্য পোৱা নাযায়।  
• শ্বিংগল (shingles)ৰ বাবে জিকাৰ কাঠকয়লা ব্যৱহাৰ কৰা সুৰক্ষিত হয় নে নহয় তাক ভালকৈ জনা নাযায়।
• ঔষধত অধিক পৰিমাণত পোৱা জিকা গৰ্ভাৱস্থাত সেৱন কৰাতো সুৰক্ষিত নে নাই জানিবলৈ পৰ্যাপ্ত তথ্য নাই। 

সেয়ে দৈনন্দিন খাদ্যৰ বাহিৰে জিকাক ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগতে বিশেষজ্ঞ বা ডাক্তৰৰ পৰামৰ্শ জৰুৰ লʼব। 

সামৰণি | Conclusion

উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক জিকাৰ উপকাৰিতা, ইয়াৰ বিৱৰণ, ব্যৱহাৰ আৰু সাম্ভাৱ্য অপকাৰিক দিশসমূহৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। আশা কৰো এই প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখিত তথ্য সমূহে আপোনাক ভিন্ন ধৰণে উপকাৰ সাধিব। ধন্যবাদ!

FAQ

১) জিকা পুলিৰ পৰা ফল ধৰি  বিকশিত হ’বলৈ কিমান সময় লাগে?

উঃ- উদ্ভিদবোৰত গুটি সিঁচাৰ পৰা ৮০-৯০ দিনৰ ভিতৰত ফুল ধৰে, ইয়াত একেটা উদ্ভিদত পৃথক পুৰুষ আৰু মাইকী ফুল আছে। পৰাগৰ পিছত মাইকী ফুলৰ ওপৰত ফল গঠন হ’ব।

২) জিকাৰ চাইন্টিফিক/বৈজ্ঞানিক নাম কি?

উঃ- জিকাৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে- ‘Luffa acutangula’ ।

৩) জিকা খালে গেছ হয় নেকি?

উঃ- কম কাৰ্বোহাইড্ৰেটযুক্ত পাচলিত বা মুখ্যতঃ পানী-আধাৰিত পাচলিবোৰ খালে পেট ফুলি যোৱা সমস্যাটো কমকৈ হোৱা দেখা যায়। সেয়েহে, ৰঙালাও, জাতিলাও, জিকা, বিলাহী আৰু কাঠফুলা আদিৰ দৰে পাচলিৰ ফলত গেছ সৃষ্টি নহয়।

৪) জিকা কেচাঁকৈ খাব পাৰি নেকি?

উঃ- বাকলি আতৰাই, সতেজকৈ চপোৱা জিকাক কেচাঁকৈ খাব পৰা যায়। অৱশ্যে, গোটেই বা আংশিকভাৱে বাকলি উলিওৱা জিকা সদায়ে ৰান্ধিব লাগে কিয়নো ইয়াৰ ছালত অপ্ৰীতিকৰ গোন্ধযুক্ত যৌগ থাকে যিয়ে ইয়াক কেঁচাকৈ খাব নোৱাৰা খাদ্য কৰি তোলে।

৫) ভাৰতত কʼত কʼত জিকাৰ উৎপাদন কৰা হয়?

উঃ- কৰ্ণাটক, অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ, মধ্য প্ৰদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ, উৰিষ্যাত ৮০-৯০ একৰ মাটি আৱৰি থকা ৩৫-৪০ জন কৃষকে উচ্চ উৎপাদনশীল জিকাৰ প্ৰকাৰৰ খেতি কৰা হয়। ইয়াৰ উচ্চ উৎপাদনৰ সম্ভাৱনা আৰু ফলৰ মানদণ্ডৰ বাবে প্ৰকাৰটো ভালদৰে গ্ৰহণ যোগ্য।

Writer: Aparna Singha