শৰীৰত ভিটামিন ই (Vitamin E) ভূমিকা, উপকাৰিতা, অত্যাধিক সেৱনৰ ফলত হোৱা ক্ষতি, অভাৱৰ ফলত হোৱা ৰোগ, খাদ্য উৎস, অনুমোদিত পালি, ঔষধৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া আৰু FAQ
ভিটামিন ই কি? | What is Vitamin E?
ভিটামিন ই হৈছে কোষৰ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট প্ৰণালীৰ মুখ্য লিপিড-দ্ৰৱণীয় এণ্টিঅক্সিডেণ্ট আৰু ইয়াক কেৱল আহাৰৰ পৰা প্ৰাপ্ত কৰা হয়। ভিটামিন ই-য়ে পলিআনচেচুৰেটেড ফেটি এচিড আৰু কোষ আৱৰণৰ অন্যান্য উপাদান আৰু নিম্ন-ঘনত্বৰ লাইপোপ্ৰ’টিনবোৰ মুক্ত ৰেডিকেলৰ দ্বাৰা জাৰণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে। ই মুখ্যতঃ কোষ আৱৰণৰ ফছফোলিপিড দ্বিস্তৰৰ ভিতৰত অৱস্থিত। আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰকাৰটো হৈছে ‘α-টোকোফেৰল’। অভাৱৰ নিদানিক লক্ষণ খুব কম হয়।
কিছুমান খাদ্যত ভিটামিন ই প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা যায়, আনবোৰত যোগ দিয়া হয়, আৰু ই আহাৰপৰিপূৰক হিচাপে উপলব্ধ। ‘ভিটামিন ই’ হৈছে বিশেষ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট কাৰ্যকলাপৰ সৈতে চৰ্বি-দ্ৰৱণীয় যৌগৰ এটা গোটৰ সামূহিক নাম।
শৰীৰত ভিটামিন ই (Vitamin E) ভূমিকা
প্ৰাকৃতিকভাৱে উৎপন্ন হোৱা ভিটামিন ই আঠটা ৰাসায়নিক ৰূপত বিদ্যমান (আলফা-, বিটা-, গামা-, আৰু ডেল্টা-টোকোফেৰল আৰু আলফা-, বিটা-, গামা-, আৰু ডেল্টা-টোকোট্ৰিয়েনল) যাৰ জৈৱিক কাৰ্যকলাপৰ বিভিন্ন স্তৰ থাকে। আলফা-(বা α-) টকোফেৰল হৈছে একমাত্ৰ ৰূপ যি মানুহৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে স্বীকৃত।
আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত মানৱ শৰীৰত ভিটামিন ই-ৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু জড়িত অন্যন্য তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
Also Read: ৫+ ভিটামিন এ-ৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা | Importance of Vitamin A
মানৱ শৰীৰত ভিটামিন ই -ৰ কাম কি? | What Vitamin E does in the Human Body?
ভিটামিন ই-ৰ স্বাস্থ্যবৃদ্ধি আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ আৰু চিকিৎসাৰ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে বহুতো দাবী কৰা হৈছে। ভিটামিন ই-য়ে এই সুৰক্ষা প্ৰদান কৰিব পৰা প্ৰণালীবোৰৰ ভিতৰত আছে এণ্টিঅক্সিডেণ্ট হিচাপে ইয়াৰ কাৰ্য আৰু প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী প্ৰক্ৰিয়াত ইয়াৰ ভূমিকা, প্লেটলেট একত্ৰীকৰণৰ বাধা, আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ বৃদ্ধি।
স্বাস্থ্যত ভিটামিন ই-ৰ ভূমিকা চিহ্নিত কৰাৰ এক প্ৰাথমিক বাধা হৈছে ভিটামিন ই গ্ৰহণৰ বাবে বৈধ বায়োমাৰ্কাৰৰ অভাৱ আৰু নিদানিক ফলাফলৰ বৈধ ভৱিষ্যতবক্তাৰ সৈতে গ্ৰহণ সম্পৰ্কিত কৰাত সহায় কৰাৰ স্থিতি।
ভিটামিন ই-ৰ উপকাৰিতা | Benefits of Vitamin E Intake
১) কৰোনেৰী হৃদৰোগ (Coronary Heart Disease)
ভিটামিন ই-য়ে কৰোনেৰী হৃদৰোগ (CHD) প্ৰতিৰোধ বা বিলম্ব কৰাত সহায় কৰিব পাৰে বুলি প্ৰমাণ কেইবাটাও উৎসৰ পৰা আহে। ইন ভিট্ৰো অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে পুষ্টিয়ে নিম্ন-ঘনত্বৰ লাইপোপ্ৰ’টিন (LDL) কলেষ্টেৰল জাৰণ প্ৰতিহত কৰে, যাক এথেৰোস্ক্লেৰোচিছৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰম্ভণি পদক্ষেপ বুলি ভবা হয়। ভিটামিন ই-য়ে তেজ গোট মৰা প্ৰতিহত কৰে। তেজ গোট মাৰিলে হৃদআক্ৰমণ বা শিৰাৰ থ্ৰম্বোইম্বোলিজম হ’ব পাৰে।
কেইবাটাও পৰ্যৱেক্ষণমূলক অধ্যয়নে উচ্চ ভিটামিন ই গ্ৰহণৰ সৈতে হৃদৰোগৰ নিম্ন হাৰ সম্পৰ্কিত কৰিছে। প্ৰায় ৯০,০০০ নাৰ্চৰ এটা অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে ভিটামিন ই-ৰ সৰ্বাধিক গ্ৰহণ কৰা সকলৰ ক্ষেত্ৰত হৃদৰোগৰ ঘটনা ৩০% ৰ পৰা ৪০% কম আছিল, মুখ্যতঃ পৰিপূৰকৰ পৰা। ১৪ বছৰধৰি অনুসৰণ কৰা ৫,১৩৩ জন ফিনলেণ্ডৰ পুৰুষ আৰু মহিলাৰ এটা গোটৰ পৰা এই কথা গম পোৱা গৈছে যে খাদ্যৰ পৰা অধিক ভিটামিন ই গ্ৰহণ কৰা সকলৰ CHD-ৰ ফলত মৃত্যুৰ আশংকা হ্ৰাস পাইছে।
Also Read: অস্বাভাৱিক ৰক্তচাপ – লক্ষণ, কাৰণ আৰু ঘৰুৱা প্ৰতিকাৰ
২) কৰ্কট ৰোগ
ভিটামিন ই-ৰ দৰে এণ্টিঅক্সিডেণ্টে কোষৰ উপাদানবোৰক মুক্ত ৰেডিকেলৰ ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে। অথবা এই মুক্ত ৰেডিকেলবোৰে কৰ্কট ৰোগৰ বিকাশত অৰিহণা যোগাব পাৰে। ভিটামিন ই-য়ে খাদ্যত নাইট্ৰাইটৰ পৰা পাকস্থলীত সৃষ্টি হোৱা কাৰ্চিনোজেনিক নাইট্ৰেচামিন গঠন ৰোধ কৰিব পাৰে আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ কাৰ্য বৃদ্ধি কৰি কৰ্কট ৰোগৰ পৰা সুৰক্ষা দিব পাৰে। দুৰ্ভাগ্যবশতঃ, মানুহৰ পৰীক্ষণ আৰু জৰীপ যিবোৰে ভিটামিন ই গ্ৰহণক কৰ্কট ৰোগৰ ঘটনাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে তেওঁলোকে দেখিছে যে ভিটামিন ই বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত উপকাৰী নহয়।
৩) চকুৰ বিকাৰ
বয়স-সম্পৰ্কীয় মেকুলাৰ ডিজেনাৰেচন (AMD) আৰু ছানি হৈছে বৃদ্ধ লোকসকলৰ দৃষ্টিশক্তি হ্ৰাস হোৱাৰ আটাইতকৈ সচৰাচৰ কাৰণ। সিহঁতৰ ব্যুৎপত্তিবোৰ সাধাৰণতে অজ্ঞাত, কিন্তু অক্সিডেটিভ চাপৰ একত্ৰিত প্ৰভাৱবোৰে এক ভূমিকা পালন কৰিব বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে। যদি এনে হয়, এই স্থিতিবোৰ প্ৰতিৰোধ বা চিকিৎসা কৰিবলৈ ভিটামিন ই-ৰ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট কাৰ্যক ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
৪) জ্ঞানীয় হ্ৰাস
আলঝেইমাৰ, পাৰ্কিনছন, আৰু মস্তিষ্ক আৰু স্নায়ুতন্ত্ৰৰ অন্যান্য ৰোগৰ কাৰণবোৰ আঁতৰাবলৈ বিচৰা বিজ্ঞানীসকলে এই ৰোগবোৰৰ বিকাশত মুক্ত আমূল ক্ষতিৰ ভূমিকাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছে। কিন্তু আজিলৈকে, ভিটামিন ই-য়ে এই ৰোগবোৰৰ পৰা সুৰক্ষা দিয়াত সহায় কৰিব পাৰে নে ই ইতিমধ্যে এই ৰোগ থকা লোকসকলক কোনো লাভালাভ প্ৰদান কৰে তাৰ সামান্য প্ৰমাণ আছে।
Also Read: আপোনাৰ শৰীৰত ভিটামিন বি-ৰ ভূমিকা কি জানি লওঁক | Vitamin B
অত্যাধিক ভিটামিন ই–ৰ ফলত হোৱা ক্ষতি | Effects of Vitamin E Toxicity
খাদ্যত প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা ভিটামিন ই-ৰ পৰা বিষাক্ততা নহয়। দৈনিক ২২ IU-ৰ RDA-তকৈ অধিক প্ৰাপ্ত কৰা বেছিভাগ প্ৰাপ্তবয়স্কই মাল্টিভিটামিন বা পৃথক ভিটামিন ই পৰিপূৰক ব্যৱহাৰ কৰে য’ত দৈনিক ৪০০-১,০০০ IU থাকে। স্বাস্থ্যৱান লোকসকলৰ পৰিপূৰক ব্যৱহাৰৰ ফলত ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱৰ কোনো প্ৰতিবেদন আজিলৈকে পোৱা হোৱা নাই। অৱশ্যে, অতিৰিক্ত ৰক্তক্ষৰণহোৱাৰ আশংকা থাকে, বিশেষকৈ দৈনিক ১০০০ মিগ্ৰাতকৈ অধিক পালি লৈছে বা যদি এজন ব্যক্তিয়ে ওৱাৰফেৰিনৰ দৰে তেজ পাতল কৰা ঔষধ ব্যৱহাৰ কৰি আছে। এইবোৰ কাৰণত, ১৯ বছৰ বয়সৰ আৰু উৰ্ধৰ প্ৰাপ্তবয়স্কৰ বাবে ভিটামিন ই-ৰ যিকোনো পৰিপূৰক (Tocopherol)-ৰ ১০০০ মিগ্ৰা (১৪৬৫ IU) -ৰ এক উৰ্ধসীমা নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে।
ভিটামিন ই-ৰ অভাৱত কি হʼব পাৰে? | What happens when you have Vitamin E Deficiency?
যিহেতু ভিটামিন ই বিভিন্ন খাদ্য আৰু পৰিপূৰকত পোৱা যায়, ইয়াৰ অভাৱ হোৱাটো বিৰল। যিসকল লোকৰ হজমৰ বিকাৰ আছে বা শৰীৰে চৰ্বি সঠিকভাৱে শোষণ নকৰে (যেনে পেনক্ৰিয়াটাইটিছ, চিষ্টিক ফাইব্ৰোচিছ, চিলিয়াক ৰোগ) ভিটামিন ই-ৰ অভাৱ হ’ব পাৰে। নিম্নলিখিতবোৰ হৈছে অভাৱৰ সচৰাচৰ লক্ষণ-
- ৰেটিনোপেথি (চকুৰ ৰেটিনাৰ ক্ষতি যি দৃষ্টি শক্তি ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে)
- পেৰিফেৰেল নিউৰোপেথী (প্ৰান্তীয় স্নায়ুৰ ক্ষতি, সাধাৰণতে হাত বা ভৰিত, দুৰ্বলতা বা বিষ সৃষ্টি কৰে)
- এটেক্সিয়া (শৰীৰৰ চলাচল নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুওৱা)
- ৰোগ প্ৰতিৰোধ কাৰ্য হ্ৰাস
ভিটামিন ই সমৃদ্ধ খাদ্য | Foods that are Rich in Vitamin E
ভিটামিন ই উদ্ভিদ-আধাৰিত তেল, বাদাম, বীজ, ফল আৰু পাচলিত পোৱা যায়-
- ঘেঁহুৰ গ্ৰাম তেল
- সূৰ্যমুখী ফুল, কুসুমফুল, আৰু চয়াবীনৰ তেল
- সূৰ্যমুখী ফুলৰ বীজ
- কাঠবাদাম
- চীনাবাদাম, চীনাবাদামৰ মাখন
- বীট শাক, কলাৰ্ড শাক, পালেং শাক
- ৰঙালাও
- ৰঙা কেপচিকাম
- এস্পাৰাগাছ
- আম
- আভাকাডো
ভিটামিন ই-ৰ লʼব লগীয়া পৰিমাণ | Recommended Doses of Vitamin E
১৪ বছৰ আৰু অধিক বয়সৰ পুৰুষ আৰু মহিলাৰ বাবে ভিটামিন ই-ৰ বাবে অনুমোদিত আহাৰ ভাট্টা (RDA) হৈছে দৈনিক ১৫ মিগ্ৰা (বা ২২ আন্তৰ্জাতিক একক, IU), যাৰ ভিতৰত গৰ্ভৱতী মহিলাকো অন্তৰ্ভূক্ত কৰা হয়। স্তন্যপান কৰাই থকা মহিলাসকলক দৈনিক ১৯ মিগ্ৰা (২৮ IU)-তকৈ অলপ বেছি প্ৰয়োজন।
Also Read: ভিটামিন চি গ্ৰহণ কৰাৰ ৮টা মূখ্য কাৰণ | Vitamin C
ঔষধৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া | Reaction to Medications
ভিটামিন ই পৰিপূৰকৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ ঔষধৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰাৰ সম্ভাৱনা থাকে। তলত কেইটামান উদাহৰণ দাঙি ধৰা হৈছে। নিয়মীয়াকৈ এইবোৰ আৰু অন্যান্য ঔষধ গ্ৰহণ কৰা লোকসকলে ডাক্তৰৰ সৈতে ভিটামিন ই গ্ৰহণৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা উচিত।
১) এণ্টিকোৱাগুলেন্ট আৰু এণ্টিপ্লেটলেট ঔষধ
ভিটামিন ই-য়ে প্লেটলেট একত্ৰীকৰণ প্ৰতিহত কৰিব পাৰে আৰু ভিটামিন কে-নিৰ্ভৰশীল গোট মৰা কাৰকবোৰ বিৰোধিতা কৰিব পাৰে। ফলস্বৰূপে, এণ্টিকোৱাগুলেণ্ট বা এণ্টিপ্লেটলেট ঔষধৰ সৈতে ডাঙৰ পালি গ্ৰহণ কৰিলে, যেনে ৱাৰফেৰিন, ৰক্তক্ষৰণৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, বিশেষকৈ কম ভিটামিন কে গ্ৰহণৰ সৈতে। নিদানিকভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ প্ৰস্তুত কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় পৰিপূৰক ভিটামিন ই-ৰ পৰিমাণ অজ্ঞাত কিন্তু সম্ভৱতঃ ৪০০ UI/দিন অতিক্ৰম কৰে।
২) চিমভাষ্টাটিন আৰু নিয়াচিন
কিছুমান লোকে অন্যান্য এণ্টিঅক্সিডেণ্টৰ সৈতে ভিটামিন ই পৰিপূৰক গ্ৰহণ কৰে, যেনে ভিটামিন চি, চেলেনিয়াম, আৰু বিটা-কেৰোটিন। এণ্টিঅক্সিডেণ্ট উপাদানৰ এই সংগ্ৰহে উচ্চ-ঘনত্বৰ লাইপোপ্ৰ’টিন (HDL) কলেষ্টেৰলৰ স্তৰ বৃদ্ধি কমাই দিয়ে, বিশেষকৈ HDL2-ৰ স্তৰ, আটাইতকৈ কাৰ্ডিঅ’প্ৰটেক্টিভ HDL উপাদান, চিমভাষ্টাটিন আৰু নিয়াচিনৰ সংমিশ্ৰণেৰে চিকিৎসা কৰা লোকসকলৰ মাজত।
৩) কেমোথেৰাপী আৰু ৰেডিঅ’থেৰাপী
অংকলজিষ্টসকলে সাধাৰণতে কৰ্কট ৰোগৰ কেমোথেৰাপী বা ৰেডিঅ’থেৰাপীৰ সময়ত এণ্টিঅক্সিডেণ্ট পৰিপূৰক ব্যৱহাৰ নকৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে কিয়নো এইবোৰে কৰ্কট কোষত কোষীয় অক্সিডেটিভ ক্ষতি প্ৰতিহত কৰি এই চিকিৎসাবোৰৰ কাৰ্যকৰীতা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। যদিও যাদৃচ্ছিক নিয়ন্ত্ৰিত পৰীক্ষণৰ এক প্ৰণালীবদ্ধ সমীক্ষাই এই বিষয়ে প্ৰশ্নৰ সৃষ্টি কৰিছে, কৰ্কট ৰোগৰ বাবে পৰম্পৰাগত চিকিৎসাৰ সৈতে সমকালীন এণ্টিঅক্সিডেণ্ট পৰিপূৰকৰ সাম্ভাব্য বিপদাশংকা আৰু লাভালাভ মূল্যায়ন কৰিবলৈ অধিক গৱেষণাৰ প্ৰয়োজন।
Also Read: বিভিন্ন বেমাৰত বেলৰ উপকাৰিতা | Stone Apple Benefits in Various Diseases
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত ভিটামিন ই (Vitamin E) সম্বন্ধীয় তথ্য আৰু আপোনাৰ শৰীৰত ইয়াৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼল। এই তথ্যবোৰ নিৰ্ভৰযোগ্য উৎস আধাৰিত। অধিক জানিবলৈ আৰু ভিটামিনৰ অভাৱ সম্বন্ধীয় কোনো সমস্যাৰ বাবে ডাক্তৰৰ কাষ চাপিব।
Sources: NIH Govt.
FAQ
১) মই ভিটামিন ই পৰিপূৰক গ্ৰহণ কৰাৰ প্ৰয়োজন নেকি?
উঃ- খাদ্যৰ জৰিয়তে ভিটামিন ই-ৰ প্ৰাকৃতিক ৰূপ লোৱাটো সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ। প্ৰতিদিনে এমুঠি বাদাম খাব। আপোনাৰ অভাৱৰ লক্ষণ নাথাকিলে পৰিপূৰকৰ প্ৰয়োজন নাই।
২) মোৰ ভিটামিন ই-ৰ অভাৱ আছে নেকি মই কেনেকৈ জানিব পাৰিম?
উঃ- নিদানিকভাৱে প্ৰকট ভিটামিনৰ অভাৱ সচৰাচৰ নহয়। অৱশ্যে, যদি আপুনি চিকন দেখা শৌচৰ সৈতে দীৰ্ঘম্যাদী ডায়েৰিয়াত ভুগি আছে, পৰৱৰ্তী পদক্ষেপৰ বাবে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লওঁক।
৩) ভিটামিন ই-ৰ তেজ পাতল কৰাৰ গুণ আছে নেকি?
উঃ- হয়। ভিটামিন ই-ৰ তেজ পাতল কৰাৰ প্ৰভাৱ আছে যাৰ ফলত ৱাৰফেৰিনৰ দৰে ঔষধৰ সৈতে ইয়াক গ্ৰহণ কৰিলে সমস্যা হ’ব পাৰে।
৪) ভিটামিন ই তেলৰ ব্যৱহাৰ কি?
উঃ- ইয়াক ছালৰ কোঁচ, ষ্ট্ৰেচ মাৰ্ক আতৰাবলৈ আৰু ময়েশ্চাৰাইজাৰ হিচাপে, দাগ আৰোগ্য কৰিবলৈ আৰু শুকান ছালত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
৫) যদি ভিটামিন ই-ক ৱাৰফেৰিনৰ দৰে তেজ পাতল কৰাৰ সৈতে গ্ৰহণ কৰা হয় তেন্তে কি হ’ব?
উঃ- ই ৱাৰফেৰিনৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিব আৰু স্বতঃস্ফূৰ্ত ৰক্তক্ষৰণ আৰু ষ্ট্ৰোকৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
৬) মই নিৰন্তৰ ভাগৰ আৰু অসুস্থ অনুভৱত ভুগি আছো মোৰ ভিটামিন ই-ৰ অভাৱ আছে নেকি?
উঃ- এইটো সম্ভৱ কিন্তু এইটো আন পুষ্টিৰ অভাৱৰ বাবেও হ’ব পাৰে আৰু অধিক অনুসন্ধানৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে। অনুগ্ৰহ কৰি আপোনাৰ চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লওক।
Writer: Aparna Singha