নাহৰৰ উপকাৰিতা , ঔষধিয় গুণাগুণ আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits and uses of Nagkesar/Ceylon Ironwood
চমু পৰিচয়
অতীজৰে পৰা বিভিন্ন ৰোগৰ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি উদ্ভিদ পৰম্পৰাগতভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ সমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট উদ্ভিদ হৈছে নাহৰ গছ।
নাহৰ কি? (What is Ceylon Ironwood/ Mesua farrea?)
নাহৰ হৈছে এক সুন্দৰ চিৰসেউজ ডাঙৰ ঔষধি গছ যাক বিভিন্ন ৰোগৰ চিকিৎসাৰ বাবে আয়ুৰ্বেদ, সিদ্ধ আৰু ইউনানী ঔষধ প্ৰণালীত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নাহৰ গছ Colophyllaceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্গত উদ্ভিদ। নাহৰ উদ্ভিদক ইংৰাজীত Ceylon Ironwood আৰু হিন্দীত Nagkesar বুলি কোৱা হয়। নাহৰ গছৰ বৈজ্ঞানিক নাম হ’ল- ‘Mesua ferrea’। নাহৰ গছক উদ্যান আৰু পথৰ কাষত শোভাময় গছ হিচাপে ৰোপন কৰা হয়। এই ধীৰ গতিত গজা গছজোপাৰ নাম ইয়াৰ কাঠৰ গধুৰতা আৰু কঠিনতাৰ নামেৰে ৰখা হৈছে। ইয়াৰ সুন্দৰ আকৃতি, ধূসৰ সেউজীয়া পাতৰ ধুনীয়া, গুলপীয়া পৰা ৰঙা ফ্লাশ আৰু ডাঙৰ সুগন্ধি বগা ফুলৰ বাবে ইয়াক ব্যাপকভাৱে ৰোপন কৰা হয়।
Read Also: নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of White Mulberry
নাহৰ গছ হৈছে শ্ৰীলংকা, ভাৰত, দক্ষিণ বৰ্মা, থাইলেণ্ড, ইন্দোচীন, ফিলিপাইন, মালয়েছিয়া আৰু সুমাত্ৰাৰ স্থানীয় এক শোভাময় কঠোৰ কাঠৰ গছ। এইবিধ উদ্ভিদ হিমালয়ৰ চিৰসেউজ অৰণ্যৰ নদী উপত্যকা আৰু মালাবাৰ অঞ্চলৰ পশ্চিম ঘাট পাহাৰত ভালদৰে বিকশিত হয়। নাহৰ গছ তামিলনাডু, অসম, ট্ৰাভাস্কোৰ, আন্দামান দিপপুঞ্জৰ কিছু অংশত ভালদৰে বৃদ্ধি পায়। নাহৰ গছ ত্ৰিপুৰাৰ ৰাজ্যিক গছ আৰু শ্ৰীলংকাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় গছ।
অৱয়বৰ বিৱৰণ
নাহৰ গছ হৈছে এক মধ্যমৰ পৰা ওখ চিৰসেউজীয়া, বাৰ্ষিক গছ যি সাধাৰণতে প্ৰায় ২০-৩০ মিটাৰ ওখ হয়। উদ্ভিদ বিধ ভালদৰে নিষ্কাশিত সেমেকা, যথেষ্ট উৰ্বৰ মাটিত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠভাৱে বিকশিত হয়। শাখাবোৰ ক্ষীণ তেৰেট আৰু গ্লেব্ৰাছ। উদ্ভিদৰ কাণ্ডৰ পৰা আঠা পোৱা যায়। নাহৰ গছৰ কাঠ বৰ টান। কাঠৰ ৰং ৰঙা হয়। এইবিধ গছ ধীৰ গতিত ডাঙৰ হয়। পাতবোৰ সৰল বিপৰীত ঠেক, লেন্স লেটৰ বাবে আয়তকাৰ, নীলা – ধূসৰৰ পৰা গাঢ় সেউজীয়া পাত যি ৭-১৫ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ১.৫-৩.৫ চেণ্টিমিটাৰ বহল। কুমলীয়া পাতবোৰ ৰঙাৰ পৰা হালধীয়া, গুলপীয়া আৰু ঢলি পৰা। নাহৰ গছৰ পাতৰ বিন্যাস ঘনবদ্ধ। নাহৰ গছৰ ফুলৰ সুগন্ধ আছে। এই ফুলবোৰ উভয়লিংগ আৰু সাধাৰণতে বসন্ত ঋতু আৰু বৰ্ষা ঋতুৰ সময়ত ফুলা দেখা যায়। ফুবোৰ চাৰিপাহ বগা পাহি সৈতে উভকামী আৰু অসংখ্য হালধীয়া ষ্টেমেনৰ কেন্দ্ৰ, কেৱল আধাৰত মুক্ত বা সহজাত। ফলবোৰ সাধাৰণতে সেউজীয়া বৰণৰ হয় আৰু পৰিপক্ক হৈ উঠিলে মুগা বৰণলৈ পৰিৱৰ্তিত হয়। এই ফলত ১-৪ টা বীজ থাকে। বীজবোৰ কৌণিক মসৃণ।
ঔষধিয় গুণাগুণ (Medicinal Qualities)
বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ ভিটামিন, খনিজ আৰু পুষ্টিৰ বাবে নাহৰৰ যথেষ্ট স্বাস্থ্য উপকাৰিতা আছে। নাহৰ উদ্ভিদে Gastrointestinal ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰে, শ্বাস – প্রশ্বাসজনিত ৰোগ নিৰাময় কৰে, প্ৰদাহ – প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ থাকে, অত্যাধিক ঋতুস্ৰাৱৰ ৰক্তক্ষৰণ নিৰাময় কৰে, Dysuria ৰোগ নিৰাময়ত সহায় কৰে, Leucorrhoea ৰ চিকিৎসাত সহায় কৰে ছালৰ বিকাৰ প্ৰতিৰোধ কৰে, গাউটি গাঁঠি নিৰাময় কৰে আৰু লগতে জ্বৰ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
নাহৰ গছৰ পাত, বীজ, শিপা আৰু ফলবোৰৰ ঔষধি গুণাগুণৰ বাবে আয়ুৰ্বেদৰ মতে নাহৰ গছে তিনিওটা দোষ – বাত, পিত্ত আৰু কফক শান্ত কৰে। ইয়াৰ এক কঠোৰ আৰু তিতা আৰু শীতল শক্তি আছে।
নাহৰ গছত থকা ৰাসায়নিক উপাদান সমূহ হৈছে (Chemical constituents of Ceylon Ironwood /Mesua farrea)
- Mensuol
- Sitosterol
- Fatty acid
- Cyclohexadienyl
- Mesuanic acid
- A and B amyrin
- Analgesic
- Anti-inflammatory
- Antipyretic
- Antimicrobial
- Antifungal
- Anti-bacterial
নাহৰ গছৰ ভিন্ন ভাষিক নাম সমূহ হৈছে
- ইংৰাজী ভাষাত : Ceylon Ironwood
- হিন্দী ভাষাত : Naghes, Nagkesar
- তামিল ভাষাত : Irul, Karunangu
- তেলেগু ভাষাত : Nag kesaralu
- কান্নাড়া ভাষাত : Kanchana, Nagasampige
- মালায়ালাম ভাষাত : Nagachampak, Veila
- মাৰাঠী ভাষাত : Nagchafa
- পাঞ্জাৱী ভাষাত : Naga Kesar
- বাংলা ভাষাত : Nagesar
নাহৰ গছৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজনত (Scientific Classification Of Ceylon Ironwood/Mesua farrea)
- জগৎ/ৰাজ্য (Kingdom) : Plantae
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Angiosperms
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Eudicots
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Rosids
- বৰ্গ (Order) : Malpighiales
- পৰিয়াল (Family) : Colophyllaceae
- গণ (Genus) : Mesua
- প্ৰজাতি (Species) : M. Ferrea
- বৈজ্ঞানিক নাম (Scientific name) : Mesua farrea
নাহৰৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ (Benefits and uses of Ceylon Ironwood/Mesua farrea)
১. Gastrointestinal ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰে (Prevent Gastrointestinal disease):
বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰ উদ্ভিদৰ ফুলে পাকস্থলীত এচিডিতি, ভোক নোহোৱা, বমি, হৃদযন্ত্ৰৰ জ্বলা, gastritis, hematemesis, peptic ulcer আৰু অন্ত্ৰৰ বিষৰ চিকিৎসাত যথেষ্ট সহায়ক। এইবোৰৰ উপৰিও নাহৰ ফুলে ডায়েৰিয়া আৰু আমাশয়, যকৃতৰ বিকাৰ আৰু ৰক্তক্ষৰণ স্তূপৰ চিকিৎসা কৰাতো যথেষ্ট ভাল। দীৰ্ঘম্যাদী আমাশয় আৰু ৰক্তক্ষৰণ ডায়েৰিয়া নিৰাময়ত নাহৰ ফুলৰ ষ্টেমেন বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নাহৰ ফুলৰ পেষ্টে ৰক্তক্ষৰণ হোৱা haemorrhoid চিকিৎসা কৰাত সহায় কৰে। এনেবোৰ ক্ষেত্ৰত নাহৰৰ উপকাৰিতা নুই কৰিব নোৱাৰি।
২. শ্বাস – প্ৰশ্বাসৰ ৰোগ নিৰাময় কৰে (Cure Respiratory diseases):
বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰৰ ফুলৰ ঔষধিয় উপাকৰিতা বোৰ শ্বাস তন্ত্ৰৰ বিকাৰ যেনে কাহ, ব্ৰংকাইটিছ আৰু হাপানি নিৰাময়তো যথেষ্ট প্ৰভাৱশালী।
৩. প্ৰদাহ – প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ থাকে (Contains Anti-inflammatory properties):
নাহৰ উদ্ভিদত অত্যাৱশকীয় তেল থাকে, ইয়াত প্ৰদাহ প্ৰতিৰোধী আৰু বিষ শান্ত কৰা গুণাগুণ থাকে, যি প্ৰদাহ আৰু বিষ হ্ৰাস কৰিবলৈ আমাৰ শৰীৰৰ বাবে অতি ভাল। অধ্যয়নবোৰত প্ৰমাণিত হৈছে যে নিয়মীয়াকৈ নাহৰ উদ্ভিদৰ চাহ সেৱনে ৰক্ত সঞ্চালন উন্নত কৰিব পাৰে আৰু আমাৰ ৰক্ত নলীৰ ওপৰত চাপ হ্ৰাস কৰিব পাৰে, ই হৃদযন্ত্ৰৰ আক্ৰমণ, হৃদযন্ত্ৰৰ stroke আদিৰ দৰে বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ হৃদযন্ত্ৰ সম্পৰ্কীয় সমস্যাৰ প্ৰতিৰোধ কৰে। এই উদ্ভিদে বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ প্ৰদাহ সম্পৰ্কীয় সমস্যা যেনে হাপানি, দীৰ্ঘম্যাদী পেশীৰ চাপ আৰু বাত বিষ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
৪. অত্যাধিক ঋতুস্ৰাৱৰ ৰক্তক্ষৰণ নিৰাময় কৰে (Cures Excessive Menstrual bleeding):
বাটাৰ মিল্কৰ সৈতে ১ চামুচ নাহৰ ফুলৰ পাউডাৰ দি তৈয়াৰ কৰা মিশ্ৰণ হৈছে যোনিত অত্যাধিক ৰক্তক্ষৰণ বা যিকোনো ধৰণৰ ৰক্তক্ষৰণ ৰোধ কৰাৰ এক ভাল প্ৰতিকাৰ।
৫. ডিচুৰিয়া নিৰাময় কৰে (Cures Dysuria):
ডিচুৰিয়া হৈছে মূত্ৰণলীৰ সংক্ৰমণৰ ৰোগ যেনে – প্ৰস্ৰাৱৰ সময়ত বিষ, অস্বতি আৰু জ্বলা – পোৰা। বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰ উদ্ভিদৰ দ্বাৰা তৈয়াৰ কৰা চেনীৰ মিঠা কৰা decoction য়ে বেদনাদায়ক প্ৰস্ৰাৱ বা প্ৰস্ৰাৱত তেজৰ স্থিতিত যথেষ্ট লাভজনক।
৬. Leucorrhoea চিকিৎসাত সহায় কৰে (Helps in treating Leucorrhoea):
যোনিৰ পৰা বগা, আঠাযুক্ত, পুট্ৰিড (Putrid) সামগ্ৰী অস্বাভাৱিকভাৱে নিষ্কাশন কৰাক Leucorrhoea বুলি কোৱা হয়। এই মৌলিক সমস্যাটো অস্বাস্থ্যকৰ স্থিতি, জননাংগনলী দূষিত হোৱা বা অসুৰক্ষিত ক্ষমতাত বাধা ৰখাব বাবে হ’ব পাৰে। আয়ুৰ্বেদত Leucorrhoea ক শ্বেতা প্ৰদাৰ বুলি কোৱা হয়, য’ত শ্বেতাই বগা বুজায় আৰু প্ৰদাৰে মুক্তি সূচায়। এই সকলো মহিলাৰ এক সাৰ্বজনীন সমস্যা। বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰ Leucorrhoea প্ৰতিৰোধ কৰাত যথেষ্ট সহায়ক। Leucorrhoea প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ নাহৰ উদ্ভিদৰ ফলৰ সৈতে দৈৰ পেষ্ট এটা তৈয়াৰ কৰক আৰু বগাস্ৰাৱ মুকলি হোৱাটো বন্ধ হোৱালৈকে প্ৰতিদিনে দুবাৰকৈ দুই চাহ চামুচ খাব।
Read Also: ঢেঁকীয়াৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Fiddlehead Fern
৭. আমাশয় নিৰাময় কৰে (Cures Dysentery):
আমাশয় হৈছে পাচন নলীৰ এক ৰোগ যাৰ ফলত তেজ বা শ্লেষ্মা থকা ডায়েৰিয়া হয়। বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰ উদ্ভিদৰ Haemostatic property থকা বাবে আমাশয়ৰ চিকিৎসাত যথেষ্ট সহায়ক।
৮. ছালৰ সমস্যা প্ৰতিৰোধ কৰে (Prevents skin problems):
খজুৱতি, ছাল ৰঙা পৰা আৰু ক’লা পৰাৰ ক্ষেত্ৰত নাহৰৰ বীজৰ তেলৰ উপকাৰিতা দেখা যায়। ই এক ভাল ব্যাহিক প্ৰয়োগ হিচাপে কম কৰে আৰু ছাল স্বাভাৱিক কৰে। সেয়হে নাহৰ উদ্ভিদ হৈছে বহুতো প্ৰসাধন প্ৰস্তুতিৰ এক মুখ্য উপাদান।
৯. জ্বৰৰ চিকিৎসাত সহায় কৰে (Help in relieving fever):
নাহৰ উদ্ভিদৰ febrifuge গুণ আছে যি ঘাম নিষ্কাশন বঢ়াই শৰীৰৰ তাপমাত্ৰা হ্ৰাস কৰে আৰু জ্বৰৰ ফলত হোৱা প্ৰদাহ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
১০. Gouty joints নিৰাময় কৰে (Cures gouty joints):
বিভিন্ন অধ্যয়নত প্ৰমাণিত হৈছে যে নাহৰ উদ্ভিদৰ বীজৰ তেলৰ বাহ্যিক প্ৰয়োগ এক আশ্চৰ্যজনক বিষ উপশমকাৰি আৰু লগতে সম্পৰ্কিত যন্ত্ৰণা আৰু জ্বলা – পোৰা সংবেদন হ্ৰাস কৰে।
পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰ আৰু লাভালাভ (Traditional uses and Benefits)
- Antiseptic, Anti-inflammatory, blood purifying, Anthelmintic, cardio tonic, diuretic, expectorate, antipyretic, purgative, anti-asthmatic, anti-allergic আৰু আন কেইবাটাও প্ৰভাৱশালী উপকাৰিতাৰ বাবে নাহৰৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- এইবিধ উদ্ভিদ Brahma Rasayana আৰু Chyawanprash দৰে সূত্ৰৰ এটা উপাদান যাক ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা উন্নত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- নাহৰ গছ হৈছে এক গৰম, শুকান পাচন আৰু জ্বৰ, দুৰ্গন্ধ, ঘাম, খজুৱতি, ছালৰ বিস্ফোৰণ, সৰু টিউমাৰ, মূৰৰ বিষ, তেজ আৰু হৃদযন্ত্ৰৰ সমস্যা, ডিঙিৰ বিষ, কাহ, বমি, অত্যাধিক পিয়াহ, আমাশয় আৰু ৰক্তক্ষৰণ বাবে ভাল।
- নাহৰৰ শুকান ফুলৰ কলি Anti-dysenteric আৰু শ্লেষ্মাৰ সৈতে আমাশয় নিৰাময়ৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- মূৰ বিষৰ বাবে নাহৰ উদ্ভিদৰ পাতবোৰ মূৰত প্ৰলেপ ৰূপত প্ৰয়োগ কৰা হয়।
- ৰক্তক্ষৰণ স্তূপ আৰু ঋতুস্ৰাৱৰ ৰক্তক্ষৰণ চিকিৎসাৰ বাবে নাহৰৰ উপকাৰিতা আছে।
- চৰ্দি-কাহৰ চিকিৎসাৰ বাবে নাহৰ গছৰ পাতবোৰৰ প্ৰলেপ মূৰ আৰু বুকুত প্ৰয়োগ কৰা হয়।
- হাপানি চিকিৎসাৰ বাবে নাহৰ উদ্ভিদৰ ফুল ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- নাহৰ উদ্ভিদৰ বীজৰ তেল ঘা, খজুৱতি, আৰু Rheumatism ৰ চিকিৎসাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰে।
- নাহৰ উদ্ভিদৰ মূল প্ৰায়ে সাপৰ বিষৰ প্ৰতিষেধক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
নাহৰ উদ্ভিদৰ ব্যৱহাৰ (Uses of Ceylon Ironwood/Mesua farrea)
নাহৰ উদ্ভিদৰ পাত, মূল, বাকলি, ফুল, কাণ্ড, ফল, বীজ আটাইবোৰ অংশ ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফুলৰ ৰস, পাত ৰস, পাত আৰু ফুলৰ পাউডাৰ, নাহৰ উদ্ভিদৰ decoction, infusion, বীজৰ তেল আদিৰ লগতে ভিন্ন ধৰণৰ বজাৰত উপলব্ধ নাহৰ উদ্ভিদৰ সম্পত্তি আদি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ভিন্ন ৰোগৰ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত নাহৰ উদ্ভিদৰ ভিন্ন অংশক ভিন্ন ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া (Side effects)
নাহৰ উদ্ভিদৰ সৈতে কোনো জ্ঞাত/প্ৰমাণিত পাৰ্শ্বক্ৰিয়া নাই। তথাপিও ইয়াৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰে স্বাস্থ্যৰ কোনো ক্ষেত্ৰত অৱনতি ঘটাব পাৰে। স্তন্য পান কৰোৱা মহিলা সকলৰ বাবে আৰু শিশুৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰাতো ভাল। গৰ্ভৱস্থাৰ সময়ত ব্যৱহাৰৰ বাবে চিকিৎসক অথবা বিশেষজ্ঞৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
নাহৰৰ উপকাৰিতা আৰু অপকাৰীতা সমূহলৈ লক্ষ্য কৰি ইয়াক সঠিকভাৱে নিয়মীয়াকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে আৰু ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণি
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনালোকে নিশ্চয় নাহৰৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, ৰাসায়নিক উপাদান, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ!